امسال پایه یازدهم هم به مسابقات اضافه
شد. کتاب آزمایشگاه علوم یک کار تلفیقی است. در چهارده دوره گذشته، مسابقات به‌صورت
انفرادی بود و در دوره‌های پانزدهم و شانزدهم رقابت‌ها به شکل گروهی است
روز نخست برنامه صرف استقرار و استراحت
گروه‌ها در محل‌های اسکان آن‌ها شد. بچه‌ها از روز دوم به دو گروه تقسیم شدند و
تعدادی صبح و بقیه بعدازظهر به محل اجرای مسابقات رفتند و در یک فضای علمی ـ آزمایشگاهی
شروع به رقابت کردند.
هادی ظریف، رئیس اداره تکنولوژی و گروه‌های
آموزشی دوره متوسطه استان خراسان رضوی، درخصوص برگزاری این دوره از مسابقات در گفت‌وگو
با نشریه رشد رشد آموزش علوم می‌گوید: این سلسله مسابقات در طول شانزده دوره
برگزاری فراز و فرودهایی داشته تا به اینجا رسیده است. تا دوره چهاردهم تمرکز بر
پایه سوم دبیرستان بود و زیست‌شناسی، فیزیک و شیمی محور برنامه‌ها به حساب می‌آمد.
در ادامه با تغییرات پیش آمده، در کتاب‌های درسی این رقابت‌ها با تغییر ماهیت و رویه
روبه‌رو شد. امسال پایه یازدهم هم به مسابقات اضافه شد. کتاب آزمایشگاه علوم یک کار
تلفیقی است. در چهارده دوره گذشته، مسابقات به‌صورت انفرادی بود و در دوره‌های
پانزدهم و شانزدهم رقابت‌ها به شکل گروهی است. البته در سال قبل بخش تئوری مسابقه
به‌صورت انفرادی بود ولی امسال بخش تئوری هم قالب گروهی پیدا کرد. امسال، یعنی در
دوره شانزدهم، یک بخش غیرحضوری هم پیش‌بینی شد تا دانش‌آموزان به‌صورت انفرادی یا
گروهی هم بتوانند در رقابت شرکت کنند و کار خود را با ارائه یک فیلم به دست داوری
بسپارند.
ظریف هدف از برپایی این مسابقات را توجه
به درس آزمایشگاه عنوان کرده و در ادامه می‌افزاید: در فضای کنکورزده مدرسه‌ها،
درس آزمایشگاه به حاشیه رفته و لذا نیاز به حمایت و جلب توجه ویژه دارد. کتاب آزمایشگاه
علوم تلفیقی از چهار درس زیست‌شناسی، فیزیک، شیمی و زمین‌شناسی است و مسابقات به این
دلیل گروهی برگزار می‌شود تا بچه‌ها به انجام فعالیت در قالب همکاری تشویق و ترغیب
شوند.
در فضای کنکورزده مدرسه‌ها، درس آزمایشگاه
به حاشیه رفته و لذا نیاز به حمایت و جلب توجه ویژه دارد. کتاب آزمایشگاه علوم تلفیقی
از چهار درس زیست‌شناسی، فیزیک، شیمی و زمین‌شناسی است و مسابقات به این دلیل گروهی
برگزار می‌شود تا بچه‌ها به انجام فعالیت در قالب همکاری تشویق و ترغیب شوند
از آنجایی که امکان حضور در محل برپایی
مسابقات جز برای شرکت‌کنندگان میسر نبود ما اطلاعاتی را در این رابطه از وی
خواستار شدیم که آقای ظریف چنین گفت: «محل برگزاری مسابقات مرکز تحقیقات کشاورزی
وابسته به جهاد کشاورزی استان است. تعداد 196 دانش‌آموز از کل کشور به این مسابقات
راه پیدا کرده‌اند. از هر استان شش نفر در دو گروه پایه‌های دهم و یازدهم با هم
رقابت می‌کنند. پیش‌بینی برنامه به گونه‌ای است که تعدادی صبح و تعدادی عصر با هم به
رقابت می‌پردازند. هر تیم باید از چهار ایستگاه علمی گذر کند و در هر ایستگاه یک
فعالیت آزمایشگاهی را در مدت تعیین‌شده به انجام برساند. بچه‌ها هرکدام کاربرگ در
اختیار دارند که باید گزارش کار خود را در آن بنویسند. تقسیم کار گروهی همیشه یک
دغدغه برای دانش‌آموزان ما بوده و لذا باید در این زمینه به تمرین بپردازند. در
ادامه کار علمی یک کار تئوری آزمایش نیز برای بچه‌ها طراحی شده است که این کار
جنبه ابتکاری داشته و خارج از این موضوع است».
ظریف که مسئولیت بخش قابل توجهی از
برگزاری مسابقات را بر عهده داشت نکته‌های دیگری هم از این رقابت گفت: معیارهای
داوری مشخص است اما رعایت ایمنی، سرعت عمل، استفاده صحیح از ابزارها و امکانات
موجود از جمله نکته‌هایی است که به آن توجه می‌شود. مجموع عملکرد یک تیم در ارزیابی‌ها
لحاظ می‌شود و در انتها، در هر پایه یک تیم انتخاب و معرفی خواهد شد». از آقای ظریف
پرسیدیم: استقبال از این مسابقات را چطور ارزیابی می‌کنید؟
و او توضیح داد: «حضور در این رقابت‌ها
نیازمند فضای خاصی است و به عوامل متعددی بستگی دارد. از امکانات و وسایل آزمایشگاهی
در مدرسه گرفته تا میزان علاقه‌مندی معلم آن کلاس و مدرسه، جملگی در این مهم قابل
ارزیابی است. الان وضعیت به گونه‌ای شده که به خاطر کنکور اگر معلم فیزیک در مدرسه
با بچه‌ها تست کار نکند همه از او مطالبه دارند اما اگر کار آزمایشگاه انجام نشود کسی
از او چیزی نمی‌خواهد. مسابقات آزمایشگاهی به آن حد که کنکور و المپیادها رسیده‌اند،
جایگاه ندارد.
ضمن اینکه خانواده‌ها این را از ما
مطالبه نمی‌کنند و خود دانش‌آموز هم درخواستی در این زمینه ندارد؛ بنابراین معلم و
مدرسه هم در این سطح و اندازه به آن نمی‌پردازند. اگر بتوانیم جایگاه مسابقات آزمایشگاهی
را به سطوح بالاتر ارتقا دهیم و آن را یک رزومه کاری در نظر بگیریم، آن وقت است که
می‌توان انتظار داشت دانش‌آموزان با شوق و ذوق بیشتری در این رقابت‌ها شرکت کنند.
تمام تلاش ما این است که نگاه رقابتی را به این موضوع کاهش دهیم و در عوض موضوع کسب
تجربه را جایگزین آن کنیم».
ما تاکنون زمین‌شناسی را به‌صورت تئوری
تجربه کرده بودیم اما این مسابقات باعث شد تا انگیزه بیشتری نسبت به این علم و
رشته پیدا کنیم و نکته‌های جالب و جذابی از این علم را بشناسیم. شاید کتاب زمین‌شناسی
هیچ‌وقت این دانش را به این زیبایی به ما معرفی نمی‌کرد. دانش‌آموزان رشته علوم
تجربی به اندازه کافی از زمین‌شناسی شناخت ندارند و برای دانشگاه تنها پزشکی را در
اولویت اول قرار می‌دهند
برترین‌های دوره شانزدهم
فردای روز مسابقه، دانش‌آموزان شرکت‌کننده
خود را به تالار ابن‌هیثم پردیس شهید بهشتی دانشگاه فرهنگیان شهر مشهد رساندند.
برنامه به‌صورت رسمی آغاز شد و سخنرانان یک به یک در جایگاه حاضر شده و درباره این
دوره از مسابقات صحبت کردند. اما گروه‌های دانش‌آموزی تنها منتظر یک چیز بیشتر
نبودند. آنان تنها به نتیجه مسابقات فکر کردند و بس. بیانیه هیئت داوران خوانده شد
که در آن به این موارد اشاره داشت:
1. برای نخستین بار در درس زمین‌شناسی
در هر دو پایه، کار آزمایش عملی در این مسابقات داشت.
2. در طراحی آزمون سعی شد مهارت‌های نظری
و عملی همانند تفسیر، کاربرد، طراحی آزمایش، پیش‌بینی، مشاهده، طبقه‌بندی و یادداشت‌برداری
مورد سنجش قرار گیرد.
3. این مسابقه نخستین دوره پس از
استقرار کامل نظام 3ـ3ـ6 است و طراحی سؤال‌ها و آزمایش‌های آن بر مبنای کتاب‌های
نونگاشت درسی، به‌ویژه آزمایشگاه علوم تجربی 1 و 2 صورت گرفت.
همچنین هیئت داوران با توجه به تجربه‌های
خود و اجرای این دوره از مسابقات مواردی را پیشنهاد کرد. یکی از این موارد برگزاری
مرحله قطبی مابین مرحله استانی و کشوری است تا گروه‌های کمتری به مرحله کشوری
برسند و از سوی دیگر سامانه‌ای طراحی شود تا اطلاعات و مشخصات دانش‌آموزان از
مرحله مدرسه تا کشوری در آن ثبت شود و عملکرد مدارس و مناطق در این مسابقات قابل پیگیری
و ارزشیابی باشد.
در بخش پایانی برنامه، اسامی گروه‌های
دانش‌آموزان برتر شانزدهمین دوره حضوری مسابقات آزمایشگاهی به شرح زیر اعلام شد.
در پایه دهم استان‌های اصفهان، خراسان
رضوی، فارس، قزوین و کرمان و در پایه یازدهم شهر تهران و استان‌های خراسان رضوی، کردستان،
خراسان جنوبی و فارس به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم را به خود اختصاص دادند.
پای صحبت دانش‌آموزان
رقابت که به پایان رسید و نتایج که مشخص
شد، باب گفت‌وگو با دانش‌آموزان را باز کردیم. اغلب برای اولین بار بود که به این
مسابقات راه پیدا کرده و تا این مرحله بالا آمده بودند. آنان که برای خود دغدغه‌هایی
داشتند برای ما از نقاط قوت کار و نکته‌هایی با ما حرف زدند که اگر به آن توجه شود
مسابقات در آینده از وضعیت بهتری برخوردار خواهد شد.
علی رضایی؛ دانش‌آموز پایه یازدهم رشته
تجربی شهرستان دشتستان از استان بوشهر: من در یک مدرسه شبانه‌روزی نمونه‌دولتی تحصیل
می‌کنم. این مسابقات خیلی خوب بود و تجربه جدیدی برای من به حساب می‌آمد. سؤال زمین‌شناسی
جالب طراحی شده بود و ما باید دانش و اطلاعات خودمان را در پاسخ به این سؤال محک می‌زدیم.
سؤال فیزیک برای من نامفهوم بود. آزمایش مربوط به زمین‌شناسی به من یاد داد که برای
برخی تشخیص‌ها تنها نباید به دانش فیزیک متکی باشیم و از علم شیمی هم می‌توان کمک
گرفت و به جواب رسید.
از آنجایی که در کنکور به زمین‌شناسی
ارزش چندانی داده نمی‌شود، دانش‌آموزان این درس را فقط برای کسب نمره می‌خوانند. زمین‌شناسی
را باید در محیط آزمایشگاه یاد گرفت و با جذابیت‌های آن آشنا شد. اگر به اندازه
المپیادها به این مسابقات اهمیت می‌دادند امروز وضعیت ما فرق داشت
سیدمرتضی علوی شریف، دیگر عضو تیم
بوشهر: سؤالات را به‌گونه‌ای طراحی کرده بودند که نیازمند خلاقیت بود و تنها متکی
به اطلاعات کتاب نمی‌شد. سطح علمی مسابقات خیلی خوب بود و ما باید از دانش و
اطلاعات خودمان به‌صورت مشورتی در گروه استفاده می‌کردیم تا کار نتیجه‌بخش باشد.
زمین‌شناسی بر پایه عملی استوار است اما در شهرستان دشتستان استان بوشهر امکانات
چندانی برای آشنایی با این علم وجود ندارد. باید اردوهای زمین‌شناسی برای ما
برگزار کنند تا ما به شناخت بیشتری از این دانش برسیم.
محمد یوسفی، عضو تیم بوشهر: ما تاکنون
زمین‌شناسی را به‌صورت تئوری تجربه کرده بودیم اما این مسابقات باعث شد تا انگیزه
بیشتری نسبت به این علم و رشته پیدا کنیم و نکته‌های جالب و جذابی از این علم را
بشناسیم. شاید کتاب زمین‌شناسی هیچ‌وقت این دانش را به این زیبایی به ما معرفی نمی‌کرد.
دانش‌آموزان رشته علوم تجربی به اندازه کافی از زمین‌شناسی شناخت ندارند و برای
دانشگاه تنها پزشکی را در اولویت اول قرار می‌دهند.
مطهره میری، دانش‌آموز پایه یازدهم از
زاهدان: من بار دوم بود که در این مسابقات شرکت کردم. سال پیش هم این رقابت‌ها را
تجربه کرده بودم. تلفیق برخی دروس و آزمایش‌ها در نگاه اول مرا سخت نگران و عصبی کرده
بود، اما به تدریج به این نتیجه رسیدم که باید شکل‌ها و قالب‌های دیگر را هم تجربه
کرد. از آنجایی که در کنکور به زمین‌شناسی ارزش چندانی داده نمی‌شود، دانش‌آموزان
این درس را فقط برای کسب نمره می‌خوانند. زمین‌شناسی را باید در محیط آزمایشگاه یاد
گرفت و با جذابیت‌های آن آشنا شد. اگر به اندازه المپیادها به این مسابقات اهمیت می‌دادند
امروز وضعیت ما فرق داشت. ما برای آزمایش‌ها در مسابقات کشوری از مواد و امکاناتی
استفاده کردیم که در استان خودمان چندان به آن‌ها دسترسی نداریم. البته دوست دارم
در این فرصت از خانواده‌ام و خانم ایرانی مدیر مدرسه‌مان تشکر و قدردانی کنم.
صالح حیدری، دانش‌آموز دبیرستان سیفیه
ملایر: ما در گروه خودمان این قرار را با هم گذاشته بودیم که هر نفر روی یکی از
مباحث کار کند. آزمون کشوری با استانی برای ما خیلی تفاوت داشت. ما در استان خیلی
به زمین‌شناسی نپرداخته بودیم و لذا آمادگی ما در این زمینه کم بود. من به زمین‌شناسی
علاقه‌ای نداشتم و این مسابقات باعث شد تا نگاهم تغییر کند. ما برای حضور در این
رقابت‌ها گاهی تا ساعت ده شب به انجام آزمایش مشغول بودیم. ما تا چیزی را درست
نفهمیم نمی‌توانیم به آن عشق بورزیم. این مسابقات نگاه مرا به زمین‌شناسی بهبود
بخشید.
سرانجام این دوره از رقابت‌ها هم به پایان
رسید و دانش‌آموزان با کسب تجربه‌ای دیگر به استان‌های خود بازگشتند؛ بدان امید که
این مسابقه پله‌ای برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر برای آنان در ادامه زندگی باشد.