لطفاً در آغاز کمی از خود و
سوابقتان برای خوانندگان بفرمایید.
مهشید گلستانه متولد سال
1357 در شیراز هستم. در سال 1385 از دانشگاه کاشان مدرک کارشناسی ارشد شیمی تجزیه
را با کسب رتبه اول دریافت کردم و در سال 1390 با مدرک دکترای شیمی از دانشگاه
کاشان، فارغ‌التحصیل شدم. 18 سال سابقه
تدریس در آموزش‌وپرورش دارم و همکاری خود را
از سال 1392 با دانشگاه فرهنگیان شروع کرده‌ام.
از سال 1394 عضو هیئت علمی شیمی دانشگاه فرهنگیان هستم.
13 مقاله ISI دارم و شش کتاب دانشگاهی تألیف کردم. ترجمه
دو جلد کتاب و ویراستاری ادبی یک کتاب را انجام داده‌ام. پژوهشگر برتر استان اصفهان، در سال
1393بوده‌ام و در کاشان، عنوان معلم
نمونه در سال 1393 و معلم پژوهشگر در سال 1391 را کسب کردم. ارائه 25 مقاله در
همایش‌های ملی و بین‌المللی، انجام چند طرح پژوهشی، فعالیت
به‌عنوان دبیر علمی اولین همایش
شیمی دانشگاه فرهنگیان در سال 1396 و عضویت در کمیته پژوهش پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان را
در کارنامه کاری‌ام دارم.
همایش شیمی دانشگاه فرهنگیان
چه زمانی برگزار شد و چه اهدافی را دنبال می‌کرد؟
همایش دانش موضوعی تربیتی
آموزش شیمی در اسفندماه سال 1396 در اصفهان برگزار شد. این همایش اولین دوره‌ای بود که برگزار می‌شد. دانشگاه فرهنگیان که یک دانشگاه
مأموریت‌گراست و وظیفه تربیت معلمان
کشور را بر عهده دارد، به دنبال فراهم آوردن شرایطی است تا بتواند معلمان را همسو
با تحولات علمی و نیازهای جامعه چنان تربیت کند که بتوانند توانایی‌های دانشی و توانمندی‌های روشی خود را افزایش بدهند. برای رسیدن
به این مهم، تولید محتوای لازم در آموزش شیمی یکی از ضروریات است. بنابراین در این
همایش به دنبال اشاعه و تولید محتوای لازم برای رشته آموزش شیمی بودیم. درواقع
زمینه‌سازی برای جلب توجه جامعه
علمی به ضرورت تولید محتوا در رشته آموزش شیمی از اهداف اولیه و مهم این همایش
بوده است.
درواقع، ما به دنبال ایجاد یک فرصت بین
پژوهشگران و فعالان حوزه آموزش شیمی بودیم تا بتوانند محتوای لازم را برای رشته
آموزش شیمی در قالب مقاله، کار پژوهشی و سخنرانی‌هایی که ارائه می‌کنند، نشان بدهند.
هدف دیگر، تبیین جایگاه دانشگاه فرهنگیان
به‌عنوان یک دانشگاه پژوهش‌محور و معرفی آن به‌عنوان یک دانشگاه شاخص در آموزش رشته‌های تخصصی در میان سایر دانشگاه‌های کشور بود. به همین دلیل رشته آموزش
شیمی را به‌عنوان رشته‌ای که نیازمند پژوهش، تأمل و توجه است،
به جامعه علمی و دانشگاهی کشور معرفی کردیم. متأسفانه آموزش رشته‌های تخصصی در کشورمان خیلی مهجور هستند
و مورد توجه کمتری قرار می‌گیرند. هدف ما این بود که
اعلام کنیم آموزش شیمی یک رشته تخصصی است و از شیمی جداست.
همایش شیمی زیرمجموعه کجا
بود؟ دانشگاه فرهنگیان اصفهان یا دانشگاه فرهنگیان کشور؟
دانشگاه فرهنگیان سیستم
متمرکزی دارد. به همین دلیل اقداماتی که در استان‌ها انجام می‌شود، طبیعتاً زیرمجموعه دانشگاه
فرهنگیان سازمان مرکزی است.
این همایش هم که در سطح کشوری و ملی
برگزار شد، زیرمجموعه دانشگاه فرهنگیان است و البته با مشارکت وزارت آموزش‌وپرورش اجرا شد. درواقع، ما در سال 96
آموزش‌هایی 15گانه داشتیم که یکی
از آن‌ها آموزش شیمی بود.
چه بخشی از دانشگاه فرهنگیان
در این همایش همکاری داشت؟
معاونت پژوهشی دانشگاه
فرهنگیان.
یکی از سؤالاتی که در ذهن
متخصصان شیمی طی برگزاری این همایش به وجود آمد این بود که با وجودی که هر 2 سال
یک بار، یک همایش توسط انجمن شیمی برای غنی‌سازی آموزش شیمی در ایران برگزار می‌شود، ضرورت اجرای این همایش
با همان عنوان، ولی به‌صورت جداگانه چه بوده است؟
دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی
است که تمام فارغ‌التحصیلانش در آینده معلم می‌شوند. تقریباً می‌توان گفت صددرصد فارغ‌التحصیلانش معلمان آینده هستند. به همین
دلیل دغدغه ما در دانشگاه فرهنگیان تربیت حرفه‌ای و تخصصی معلمان است. دانشگاه
فرهنگیان با نیازها، چالش‌ها و مشکلات آموزش شیمی
درگیر است و از طریق ارتباطی که با وزارت آموزش‌وپرورش دارد، می‌تواند میزان مؤثر بودن آموزش شیمی را در
فارغ‌التحصیلانی که وارد مدارس می‌شوند، رصد کند. به همین دلیل مشکلاتی که
دانشگاه فرهنگیان می‌دید بیشتر در کمبود تولید
محتواهای آموزش شیمی بود. درست است که همایش انجمن شیمی سابقه‌ای 20 ساله دارد و از سال 1375 برگزار
می‌شود. اما قسمت کمرنگ در آن
همایش، دانش PCK1 یا تربیتی است. در پی رفع
این نیاز، همایش ما با عنوان دانش موضوعی تربیتی برگزار شد. درواقع، ما بر دانش PCK تأکید داشتیم. دانش PCK تلفیقی از دانش تعلیم‌وتربیت و محتوای تخصصی است. در همایش
آموزش شیمی انجمن شیمی با وجود تمام تلاش‌هایی
که انجام می‌گیرد، همچنان بُعد تربیتی
کمتر مورد توجه است. با توجه به شرایطی که امروزه دانشگاه فرهنگیان دارد، ایجاب می‌کند که در همایش شیمی تغییراتی ایجاد
شود. ما می‌خواستیم توجه به آموزش رشته
شیمی را به جامعه علمی، یادآوری کنیم. به نظر می‌رسید با وجود گرایش‌های چندگانه شیمی، رشته آموزش شیمی در
حاشیه قرار گرفته است و شاهد بودیم که طی دو دوره پنج ساله، همایش آموزش شیمی از
سوی انجمن برگزار نشد.
شاید چون دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه
تربیت‌دبیر شهید رجایی با امر
آموزش شیمی درگیراند، دانشجوها را در دوره کارشناسی برای آموزش شیمی تربیت می‌کنند و معمولاً دانشجویان را پس از فارغ‌التحصیلی یا در دوره‌های کارورزی نیز رصد می‌کنند تا میزان اثربخشی آموزش‌ها بررسی شود. بیشتر کمبودهای موجود در
گرایش آموزش شیمی مربوط به کمبود منابع آموزشی است. انجمن شیمی با دانشجویان رشته
آموزش شیمی درگیر نیست، در نتیجه کمتر به تولید محتوا و منابع درسی برای این رشته
می‌پردازد. در چند سالی که
دانشگاه فرهنگیان تأسیس شده است، پژوهشگران و مترجمان به دنبال تولید منابع درسی
برای دانشگاه فرهنگیان بودند. شاید این نیاز قبلاً احساس نمی‌شد ولی امروزه سفارش ترجمه و تولید
منابع مختلف درسی یکی از کارهایی است که توسط دانشگاه فرهنگیان، انجمن شیمی و
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش‌وپرورش طی چند سال اخیر انجام می‌شود.
از سوی دیگر، دانشگاه فرهنگیان از دل
مراکز تربیت‌معلم متولد شد، در نتیجه یکی
از حوزه‌هایی که نسبت به دیگر حوزه‌ها در آن ضعف داشت، حوزه پژوهش بود.
معاونت پژوهشی دانشگاه فرهنگیان به این نتیجه رسید که یکی از راه‌های کارآمد کردن و پژوهش‌محور کردن دانشگاه فرهنگیان و شناساندن
جایگاه این دانشگاه در میان دانشگاه‌های دیگر، برگزاری مجموعه‌ای از همایش‌های 15گانه با موضوع «دانش موضوعی
تربیتی» در رشته‌های تخصصی مختلف است. یکی از
آن‌ها هم همایش آموزش شیمی بود.
هدف بعدی ما این است که از میان مقاله‌های
پذیرفته شده توسط شورای بازنگری، مقاله‌هایی
را که می‌دانیم محتوایی کاربردی در
دانشگاه فرهنگیان خواهند داشت، استخراج و آن‌ها را به شکل یک کتاب منتشر کنیم. این
کار خیلی مؤثر خواهد بود. برعکس سایر همایش‌ها
که ممکن است دیگر کسی کتابچه همایش را ورق نزند، چاپ این کتاب، سبب ماندگاری بیشتر
مقاله‌های ارزشمند خواهد شد.
دانشگاه شهید رجایی چه نقشی
در این همایش داشت؟
از آنجایی که همایش شیمی در
یک بازه محدود از اطلاع‌رسانی تا اجرا برگزار شد،
فرصت جلب تعامل با دانشگاه‌های دیگر فراهم نشد. البته
این مسئله در دیگر همایش‌های آموزش شیمی نیز مشاهده
می‌شود. دانشگاه‌های دیگر فکر می‌کنند آموزش شیمی مختص معلمان،
دانشجومعلمان، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی است. از این‌رو نیازی به حضور در این همایش‌ها را در خودشان احساس نمی‌کنند. شاید به دلیل متفاوت بودن مقوله
این همایش‌هاست و اینکه از جنس آموزش‌پژوهی است و فقط پژوهش را مدنظر ندارد.
البته آقای دکتر میرزایی از دانشگاه شهید رجایی در بخش کمیته علمی و داوری همایش
حضور داشت. استادان دیگر و دانشجویان دانشگاه رجایی هم در این همایش شرکت داشتند.
اما این همایش با دانشگاه شهید رجایی به‌صورت
مشترک برگزار نشده بود. شاید دانشگاه فرهنگیان به قصدِ محک توانمندی خود در اجرای
همایش‌ها، این کار را به‌صورت انفرادی انجام داده است. این
تصمیمی است که در سازمان مرکزی گرفته شده است و من از آن اطلاعی ندارم.
میزان استقبال معلم‌ها از این همایش چگونه بوده
است؟ چه تعداد مقاله به دست شما رسید؟
چنان‌که اشاره کردم در همایش‌های آموزش شیمی، استادان دانشگاه‌ها خود را ملزم به حضور نمی‌دانند. به هر حال، برای این همایش 60
مقاله به دبیرخانه رسید که از میان آن‌ها
بعد از دو مرحله داوری، در مجموع 31 مقاله مورد پذیرش قرار گرفت و از بین 31
مقاله، شش مقاله به‌صورت سخنرانی و بقیه به‌صورت پوستر انتخاب شد. در این همایش،
علاوه بر کسانی که با ارائه مقاله شرکت کرده بودند، تعدادی از دانشجومعلمان و
معلمان نیز بدون ارائه مقاله و برای شرکت در کارگاه‌های آموزشی ـ که در حاشیه برگزاری همایش
بود ـ حضور داشتند. به‌عنوان اولین دوره برگزاری
این همایش، در کل از اجرای آن رضایت حاصل شد.
به هر حال نسبت به وضع ایده‌آل فاصله بسیاری وجود داشت اما با توجه
به فرصت کم، سطح علمی مقاله‌ها خوب بود و جای امیدواری
است که در دوره‌های بعدی، برگزاری این همایش‌ها با اقبال و شرکت‌کنندگان بیشتری همراه باشد.
چه تعداد معلم و چه تعداد
دانشجومعلم در دوره حضور داشتند؟
تعداد دانشجومعلم‌هایی که به‌صورت انفرادی مقاله داده بودند، خیلی کم
بود. حدود نیمی از مقاله‌ها از سوی معلمان ارسال شده
بود.
آیا برگزاری این همایش ادامه
پیدا می‌کند؟ برنامه‌های بعدی همایش چیست؟
فعلاً تصمیم بر دو سالانه
بودن همایش‌های 15گانه است. اگر بدین صورت
باشد، ان‌شاءالله همایش بعدی در سال
98 برگزار خواهد شد. پس از آسیب‌شناسی و جمع‌بندی تمامی همایش‌های 15گانه، معاونت پژوهشی دانشگاه
فرهنگیان تصمیم می‌گیرد که روال همایش‌ها به چه صورتی باشد.
به هر حال فکر نمی‌کنم که قصد متوقف کردن آن را داشته
باشند. به دلیل اینکه پژوهش در دانشگاه فرهنگیان، در حال جوانه زدن و ان‌شاءالله گل دادن است. البته شاید در
کمیت و کیفیت آن تغییراتی ایجاد شود و آن را به‌صورت مشترک با سایر نهادها و سازمان‌ها اجرا کنند.
این همایش در همین پردیس
فاطمه‌الزهراء اصفهان برگزار شد؟
بله.
آیا ممکن است همایش‌های بعدی در شهرهای دیگر
برگزار شود؟
بله. البته اینکه همایش در
چه شهری اجرا شود، قطعی و معلوم نیست. اما چون اصفهان قطب علوم پایه دانشگاه
فرهنگیان است، احتمال اینکه همایش شیمی باز هم در اصفهان برگزار شود، زیاد است.
به نظر شما، امکان دارد این همایش
با همایش انجمن شیمی ادغام شود؟
هرچند تصمیم‌گیری در این مورد، در حوزه اختیارات من
نیست ولی من فکر می‌کنم در شرایطی بتوان این دو
همایش را با هم ادغام کرد. از سویی انجمن شیمی تجربه 20 ساله برگزاری این نوع
همایش‌ها را دارد که بسیار ارزشمند
است و در 9 دوره‌ای که همایش را برگزار کرده
است در ارتقای دانش آموزش شیمی در کشور بسیار مؤثر و تأثیرگذار بوده است. شاید
همان تلاش‌ها بود که سبب به وجود آمدن
دانشگاه فرهنگیان و رشته آموزش شیمی شد اما به نظر من، انجمن شیمی باید دانشگاه
فرهنگیان را دست‌کم به‌عنوان متولی امر آموزش شیمی کشور در
دوره متوسطه و دوران کارشناسی به رسمیت بشناسد. اگر انجمن شیمی این نقش را برای
دانشگاه فرهنگیان قائل بشود و به‌عنوان دانشگاه شاخص در امر
شیمی بپذیرد و از سوی دیگر، شرایطی را برای دبیران اجرایی و علمی همایش در نظر
بگیرد تا استادان دانشگاه فرهنگیان امکان حضور داشته باشند و در کمیته‌های مختلف همایش از آنان نیز استفاده
کند، می‌توان این دو همایش را با هم
ادغام کرد.
به این ترتیب، در صحنه بودن دانشگاه
فرهنگیان از یک‌سو و تجربه چندین ساله انجمن
شیمی از سوی دیگر می‌تواند منجر به اتفاقات
مبارکی در آموزش شیمی بشود.
چه پیشنهادی برای نزدیک‌تر شدن این دو همایش به
یکدیگر دارید؟
یکی از آن موارد، توجه به
درس کارورزی در دانشگاه فرهنگیان است. کارورزی هیچ جایگاهی در محورهای همایش انجمن
شیمی ندارد.
در صورتی که یکی از درس‌های مهم و ضروری دانشگاه
فرهنگیان است.
اگر قرار باشد این دو همایش ادغام و
هماهنگ شوند، محورها و اهداف همایش نیز باید تلفیقی از محورهای همایش مورد نیاز
دانشگاه فرهنگیان و انجمن شیمی باشد. چون آموزش شیمی انجمن شیمی به جز متوسطه و
کارشناسی بقیه دوره‌ها را نیز تا دوره دکترا
پوشش می‌دهد. اما باید محورها، چالش‌ها و نیازهای مربوط به دانشگاه فرهنگیان
نیز لحاظ شود. اگر این اتفاق بیفتد تأثیرگذاری بیشتری نسبت به اجرای دو همایش
جداگانه نیز خواهد داشت. در اجرای جداگانه همایش‌ها تعداد شرکت‌کنندگان کم می‌شود. چون هر فردی با توجه به پژوهش خود
فقط در یکی از این دو همایش شرکت کند.
در جمع‌بندی خود از همایش، مهم‌ترین دستاورد آن را چه می‌دانید؟
مهم‌ترین دستاوردمان، معرفی پژوهش‌محور بودن دانشگاه فرهنگیان است، هرچند
که جنس پژوهش‌هایش متفاوت است. جنس پژوهش‌های ما، آموزش‌پژوهی است اما باز هم از نوع پژوهش است.
آموزش در دانشگاه فرهنگیان بدون پژوهش ابتر است.
درواقع ما می‌خواهیم فرهنگی را در کل دانشگاه جایگزین
کنیم و رواج بدهیم که آموزش بدون پژوهش انجام‌نشدنی باشد. این موضوع را هم باید در
میان استادان، مسئولان دانشگاه فرهنگیان و دانشجومعلمان این دانشگاه نهادینه کنیم.
یک دانشجومعلم باید بداند که اگر شیوه
آموزشش، پژوهش‌محور و گفت‌وگومحور و همراه با تفکر نقادانه باشد،
تأثیر متفاوتی بر تدریسش در مدرسه می‌گذارد.
علاوه بر این در بازنگری خاصی که روی رشته آموزش شیمی دانشگاه فرهنگیان شده به
جنبه‌های پژوهشی توجه زیادی شده
است. شاید از حجم درس‌های تخصصی شیمی که شیمی‌دانان حساسیت خاصی نسبت به آن دارند
کاسته شده باشد، اما از طرف دیگر با توجه به نیازهای آموزش‌وپرورش، جامعه، نیازهای آموزشی و مدرسه،
درس‌هایی گنجانده شده‌اند که پژوهش‌محورند. مانند درس‌پژوهی و اقدام‌پژوهی که بنای تمام آن‌ها پژوهش است. دستاورد مهم معرفی
دانشگاه فرهنگیان بود؛ اینکه در درجه اول دانشگاهی پژوهش‌محور است و پژوهش‌هایش می‌تواند منجر به تولید منابع درسی و
محتوای لازم برای نیازهای جامعه بشود.
استادان این دانشگاه نیز به انجام
کارهای پژوهشی تشویق می‌شوند و دانشگاه فرهنگیان از
دانشگاهی با آموزش صِرف خارج می‌شود.
دستاورد دیگر، حضور پژوهشگران دیگر در
این همایش و ارتباط آن‌ها برای انجام پژوهش‌های آتی است.
سخنرانی‌هایی که در این همایش انجام شد، بسیار
مهم و تأثیرگذار بود. مخصوصاً سخنرانی دکتر سمیعی که براساس چالش‌های آموزش شیمی و مطالعه تطبیقی با
آموزش شیمی در دنیا ارائه شد. درواقع سبب شد ببینیم در آموزش شیمی، کجا هستیم و
قرار است به کجا برسیم. فکر می‌کنم این همایش این مسیر را
هموار می‌کند تا راه رسیدن به آن نقطه‌ای که قرار است در آموزش شیمی به آن
برسیم، هموارتر و کوتاه‌تر شود.
فکر می‌کنید در همایش‌های بعدی، دانشگاه شهید
رجایی در کنارتان باشد؟
فکر می‌کنم دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه
فرهنگیان ارتباط‌های زیادی با هم دارند و در
بسیاری از همایش‌هایی که برگزار شد، در کنار
هم بودند و با مشارکت یکدیگر کارها را انجام دادند. چون این دو دانشگاه از نظر
نیازها و چالش‌هایی که در آموزش شیمی سراغ
دارند، شبیه یکدیگرند. البته دانشگاه شهید رجایی در این همایش حضور نداشت زیرا در
همان بازه زمانی، سومین کنفرانس ملی آموزش الکتروشیمی در حال برگزاری در این
دانشگاه بود. باید تمهیداتی اندیشه شود که همایش‌ها با هم تقارن زمانی نداشته باشند تا
استادان دو دانشگاه بتوانند در کنار یکدیگر باشند و با هم مشارکت کنند.
فکر می‌کنم در دوره‌های بعدی علاوه بر دانشگاه شهید رجایی ـ
که در آموزش شیمی سابقه چند ساله دارد و فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشدش چندین سال است
که به سیستم آموزشی کشور وارد شده‌اند ـ بقیه سازمان‌ها و نهادها هم در کنارمان باشند و با
ما در اجرای همایش مشارکت کنند.
برای اینکه این همایش با
کیفیت بهتری در آینده برگزار شود چه پیشنهادی دارید؟
اولین نکته این است که از
استادان شناخته شده در آموزش شیمی دنیا دعوت کنیم که در این همایش‌ها حضور داشته باشند. من فکر می‌کنم که برای آشنایی جایگاه آموزش شیمی و
پیشرفت‌هایی که آموزش شیمی در دنیا
داشته است، این کار ضروری است. ما در ایران بیشتر کتاب‌های این افراد را دیده‌ایم.
ـ اطلاع‌رسانی سریع‌تر و وسیع‌تر می‌تواند به جلب مشارکت دانشگاه‌های دیگر و پژوهشگران کل کشور کمک کند.
ـ برگزاری کارگاه‌های کاربردی و عملی در حاشیه همایش‌ها می‌تواند مخصوصاً برای معلم‌ها حائز اهمیت باشد.
معلم‌ها امروزه درگیر پژوهش‌هایی از جمله درس‌پژوهی، اقدام‌پژوهی و پژوهش‌های دیگری هستند که آشنایی چندانی با آن‌ها ندارند. پس اگر کارگاه‌های عملی و کاربردی مثل تولید محتوا یا
تولید واحد یادگیری در حاشیه این همایش برگزار شود، می‌تواند خیلی مؤثر باشد و مشارکت بیشتر
معلم‌ها را سبب شود.
ـ اگر تمهیدی اندیشه شود که معلم‌ها و دانشجومعلمانی که هنوز پایان‌نامه نگذرانده‌اند و در شیوه نگارش علمی دچار مشکل
هستند، اشکالاتشان رفع شود، تعداد بیشتری مقاله پذیرش خواهد شد. درواقع، بسیاری از
مقاله‌ها به دلیل عدم رعایت شیوه‌های نگارش علمی رد می‌شوند.
ـ خوب است بتوانیم کتاب‌های مرجع را معرفی کنیم. حتی اگر
بتوانیم این کتاب‌ها را تهیه کنیم و در اختیار
افراد قرار بدهیم، حتماً مؤثر خواهد بود. چون ما در حوزه آموزش شیمی با فقر منابع
آموزش شیمی مواجه هستیم. اگر فقر منابع آموزشی طی یک یا دو سال آینده جبران نشود،
احتمالاً دانشجویان آموزش شیمی با چالش روبه‌رو می‌شوند. به همین دلیل ما در این همایش به
دنبال تولید محتوا بودیم. دانش تولید محتوا یک دانش تخصصی است که باید به آن توجه
شود. متأسفانه در جامعه علمی و دانشگاهی، آموزش به‌عنوان یک علم به رسمیت شناخته نمی‌شود.
اگر این اقدامات صورت بگیرد در سال‌های آتی گرایش به این همایش با اقبال
بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
با توجه به افق و چشم‌اندازی که برای همایش‌های آینده ترسیم کرده‌اید، آیا دانشگاه فرهنگیان
ظرفیت نیروی انسانی، مالی و سازمانی را برای پشتیبانی از این همایش‌ها دارد؟
هیچ همایشی نمی‌تواند ادعا کند که ظرفیت نیروی انسانی
لازم را برای برگزاری همایش خاص خود دارد. همه همایش‌ها نیازمند استفاده از ظرفیت‌های استادان حوزه‌ها و دانشگاه‌های دیگر هستند و دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان یک دانشگاه نوپا از این امر
مستثنی نیست. کما اینکه در کمیته علمی و داوری همایش ما، استادان بنام در عرصه
آموزش شیمی از سراسر کشور حضور داشتند.
به هر حال، طی چند سال گذشته دانشگاه
فرهنگیان استادانی را از وزارت علوم جذب کرده است. حضور افرادی که همگی در زمینه
پژوهشی در دانشگاه‌ها در زمان دانشجویی سرآمد و
فعال بوند، مثل تزریق خون جدیدی بود که در کالبد دانشگاه فرهنگیان دمیده شد و جان
تازه‌ای به آن بخشید.
با این همه، ما برای برگزاری دوره‌های بعدی دست همه پژوهشگران و همه
فعالان آموزش کشور را به گرمی می‌فشاریم و از مشارکت و
حضورشان استقبال می‌کنیم و امیدواریم حتماً از
ظرفیت‌های علمی آن‌ها استفاده کنیم.
فکر نمی‌کنم دانشگاه فرهنگیان از نظر مالی مشکل خاصی
در برگزاری همایش داشته باشد. مهم احساس نیاز است. اگر احساس نیاز به برگزاری یک
همایش در سطح ملی فراگیر شود همایش از نظر مالی تأمین خواهد شد. پس امیدواریم همان‌طور که معاونت پژوهشی این قدم را
برداشته است، بتواند آن را ادامه بدهد.
همان‌طور که در جریان هستید انجمن
شیمی همایش خود را در شهریورماه امسال در دانشگاه علم و صنعت برگزار می‌کند. آیا دانشگاه فرهنگیان
قصد دارد در این همایش شرکت کند یا خیر؟ چه پیشنهادی برای کیفیت بیشتر همایش انجمن
شیمی دارید؟
قطعاً در آن همایش، دانشگاه
فرهنگیان نیز شرکت می‌کند، به دلیل اینکه دانشگاه
فرهنگیان بنا به رسالت خودش، هرجا پژوهش و فعالیتی را در زمینه آموزش رشته‌های تخصصی مشاهده کند لازم می‌داند که حضوری پررنگ و فعال داشته باشد
تا دستاوردها، نتایج و برونداد همایش‌ها
را در جامعه هدف که دانشجومعلم‌ها هستند، پیاده کند.
شنیده‌ام که دبیر علمی همایش خانم دکتر
احمدآبادی هم، از خانواده دانشگاه فرهنگیان هستند. در کمیته‌های علمی و داوری همایش انجمن شیمی نیز
استادان دانشگاه فرهنگیان از جمله خودم حضور دارند. دانشجومعلمان سراسر کشور و
استادان دانشگاه فرهنگیان نیز در این همایش شرکت می‌کنند. به دلیل اینکه از سال 1395
دانشگاه فرهنگیان پذیرش دانشجو در رشته دبیری شیمی را متوقف کرده است و فقط در
رشته آموزش شیمی نیرو می‌گیرد، دانشجومعلمان هم حضور
پررنگی در همایش خواهند داشت.
یکی از نکته‌های مهم برای برگزاری این همایش در
شهریورماه اطلاع‌رسانی است. کمرنگ بودن اطلاع‌رسانی حتماً اثر منفی خود را می‌گذارد. بقیه همایش‌های انجمن شیمی از سال قبل در کانال
انجمن شیمی معرفی می‌شوند و مدام اطلاع‌رسانی آن‌ها به‌روز می‌شود ولی برای همایش آموزش انجمن شیمی
این اتفاق نیفتاده است؛ تنها یک اطلاع‌رسانی
صورت گرفته است، آن هم بدون مشخص کردن زمان در نظر گرفته شده برای ارسال مقاله.
این مسئله می‌تواند آسیب‌رسان باشد چون تجربه‌اش را دارم. می‌بایست در فرصت باقی مانده تا شهریور
اطلاع‌رسانی را وسیع‌تر و کامل‌تر کنند و تمام اطلاعات لازم همایش را
در یک پوستر بگنجانند.
باید روی جامعه هدف که دانشگاه فرهنگیان
و آموزش‌وپرورش است، تمرکز بیشتری
بشود. مثلاً برای دانشگاه فرهنگیان اصفهان، پوستر همایش شهریورماه نیامده است و
نمی‌دانم آیا برای سازمان مرکزی
پوستر رفته است یا خیر.
ما هم با این مشکل مواجه بودیم که
پوسترهای همایش‌مان، خیلی دیر به دست
دانشگاه‌های دیگر رسید. اما چون
فعالیت‌های مجازی به‌روز داشتیم، توانستیم گروهی از شرکت‌کنندگان را از این راه جذب کنیم. قبلاً
اشاره کردم که برای بالا بردن کیفیت همایش انجمن شیمی، دعوت از استادان بنام حوزه
آموزش شیمی کشور و دنیا خیلی مؤثر است. در همایش‌هایی که در سطح ملی برگزار می‌شود، معمولاً از یک یا دو سخنران خارج
از کشور نیز دعوت می‌شود. فکر می‌کنم در حوزه آموزش شیمی حتماً باید این
کار انجام شود. ما در زمینه آموزش شیمی دچار یک فقر محتوایی هستیم و شاید این فقر
با حضور یک استاد و پژوهشگر بنام جبران شود.
همچنین بهتر است علاوه بر چکیده فارسی،
یک چکیده انگلیسی هم توسط ارسال‌کنندگان مقاله، ارائه شود تا
بعداً بتوانیم چکیده انگلیسی را به‌صورت جداگانه برای افرادی که
نیازمند خواندن مقاله‌ها به‌صورت انگلیسی هستند چاپ کنیم. این موضوع
برای پژوهش‌های بعدی حتماً مؤثر خواهد
بود. ضمن اینکه یک تمرین نگارش علمی هم برای شرکت‌کنندگان به شمار می‌رود.
توجه به کارگاه‌هایی که برگزار می‌شود، خیلی مهم است و اینکه چه کارگاه‌هایی برگزار شود.
سخنران‌های کلیدی هم بسیار مؤثر هستند که موضوع
سخنرانی آن‌ها چیست و چقدر از نیازهای
آموزش شیمی را می‌توانند پاسخ بدهند.
حسن همایش شهریورماه این است که در
تهران برگزار می‌شود. در همایش‌هایی که در تهران برگزار می‌شود، تعداد شرکت‌کنندگان نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است چون رفت‌وآمد به تهران خیلی راحت‌تر است.
برای مخاطبان ما که معلمان
شیمی و دانشجویان تربیت‌معلم ـ چه در دانشگاه
فرهنگیان و چه در دانشگاه شهید رجایی ـ هستند، چه پیامی برای بالا بردن ارتقاء
کارهای آموزشی دارید؟ اگر عده‌ای
از معلمان شیمی یا دانشجومعلمان شیمی در اینجا حضور داشتند، چه توصیه‌هایی برایشان مطرح می‌کردید؟
برای معلم بودن و معلم خوب
بودن، در درجه اول عشق به کار خیلی مهم است.
نکته بعدی مطالعه منابع خارج از کتاب درسی است.
خیلی مهم و ضروری است که معلمان خودشان را به کتاب درسی محدود نکنند. در عین حال
یک معلم باید خودش را ملزم بداند تا تمام اهداف کتاب درسی را اجرا کند. خیلی از مطالب
تغییر یافته کتاب‌های درسی، پژوهش‌محور و فعالیت‌پذیر است. اما بعضاً معلمان آن‌ها را به‌صورت عملی انجام نمی‌دهند و این موضوع از آفت‌های آموزش‌وپرورش است. می‌بایست روش‌های مورد استفاده برای تدریس، دانش‌آموزمحور، فعالیت‌پذیر و پژوهش‌محور باشند.
لازم است معلمان
حتی اگر مقاله‌ای ارائه نمی‌دهند، در همایش‌ها شرکت کنند، چون شرکت در هر همایش
علمی می‌تواند بار علمی افراد را
افزایش بدهد.
معلمان می‌بایست همراه با تغییرات کتاب‌های درسی، به‌روز شوند. اگر یک کتاب درسی تغییر پیدا
کند، 16 یا 32 ساعت آموزش برای آموزش آن کافی نخواهد بود. مخصوصاً در شیمی دوره
متوسطه و کتاب آزمایشگاه شیمی، حضور یک معلم متخصص در امر آزمایشگاه بسیار مؤثر
است.
به دلیل تغییراتی که در دروس دانشگاه
فرهنگیان به وجود آمده است دانشجومعلمانی که از این دانشگاه طی یک یا دو سال آینده
فارغ‌التحصیل می‌شوند، به‌ویژه در دوره ابتدایی، با روش‌های پژوهش‌محور، آشنایی زیادی دارند. این گروه از
روش‌های فعال برای تدریس استفاده
می‌کنند. متأسفانه برخی از
دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی، آموخته‌های دانشگاه فرهنگیان را در زمینه روش‌های تدریس رها می‌کنند و به یک تدریس سخنرانی‌محور صِرف برمی‌گردند. من فکر می‌کنم این موضوع یک آفت است و می‌بایست این فارغ‌التحصیلان در چند سال اول رصد بشوند تا
مشخص شود آیا روش‌هایی که در دانشگاه فرهنگیان
فرا گرفته شده و در دوره‌های کارورزی اجرا شده است،
در عمل و پس از معلم شدن نیز اجرا می‌شوند
یا خیر. اگر در سال‌های آینده یک پژوهش صورت
بگیرد، حتماً نکته‌های جالب توجهی را در این
زمینه در برخواهد داشت.
اگر روش‌های فرا گرفته شده را اجرا کنند، چشم‌انداز آموزشی کشور، حتماٌ یک چشم‌انداز رو به جلو و موفق خواهد بود.
در پایان، اگر نکته‌ای به ذهنتان می‌رسد که مطرح نکرده‌اید، می‌توانید اضافه کنید.
توجه مجله رشد آموزش شیمی به
دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان دانشگاه متولی در امر
تعلیم‌وتربیت بسیار قابل تقدیر است
و تلاش آن در جهت ارتقاء دانش در معلمان و دانشجومعلمان جای تشکر دارد.
امیدوارم مجله رشد آموزش شیمی جزو مجلاتی
باشد که هر دانشجومعلم و هر معلم شیمی در دستش بگیرد و منتظر انتشار نسخه‌های بعدی آن باشد.
پی‌نوشت
1. Pedagoical Content
Knowledge