فناوری اطلاعات و ارتباطات و فرایند
یاددهی - یادگیری
فناوری اطلاعات و ارتباطات1
مفهومی کلیدی است و واکاوی آن مستلزم بررسی مفاهیم تشکیل دهنده آن است که چگونگی
آن به این شرح است:
الف) فناوری: فناوری را کاربرد دانش
برای رسیدن به اهداف و مقاصد عملی تعریف میکنند.
ب) اطلاعات: به هر نوع داده جمعآوری شده از روشهایی نظیر مطالعه، مشاهده، شایعه و سایر
موارد دیگر، «اطلاعات» گفته میشود. در واژه «اطلاعات»، بار
معنایی از قبل تعریف شدهای در رابطه با کیفیت، معتبر
بودن یا صحت دادهها وجود ندارد و امکان
برخورد با اطلاعات معتبر، غیرمعتبر، واقعی، نادرست، صحیح و گمراه کننده وجود دارد.
ج) فناوری اطلاعات: فناوری اطلاعات به
مطالعه، طراحی، توسعه، پیادهسازی، پشتیبانی یا مدیریت
سیستمهای اطلاعاتی مبتنی بر
رایانه، بهخصوص برنامههای نرمافزاری و سختافزار رایانهای میپردازد.
اکنون با این سؤال مواجه میشویم که فناوری اطلاعات و ارتباطات روی
هم رفته چه بار معنایی و مفهومی دارد؟ فناوری اطلاعات و ارتباطات عبارتی کلی و در
برگیرنده تمام فناوریهای پیشرفته نحوه ارتباط و
انتقال دادهها در سامانههای ارتباطی است. این سامانه میتواند یک شبکه مخابراتی، چندین رایانه
مرتبط با هم و متصل به شبکه مخابراتی، اینترنت و همچنین برنامههای استفاده شده در آنها باشد.
از طرف دیگر، تعاملات دو سویه بین
یاددهنده و یادگیرنده فرایند یاددهی- یادگیری را به وجود میآورد.
هنگامی که از فرایند یاددهی - یادگیری صحبت میکنیم، قصد ما توصیف و معرفی فعالیتهایی است که معلم و دانشآموز برای رسیدن به اهداف آموزشی باید
انجام دهند. فناوری اطلاعات و ارتباطات، به دلیل قابلیتهایی که برای بهکارگیری در فرایند یاددهی - یادگیری دارد،
میتواند توسط آموزشگر و
یادگیرنده به کار برده شود و در تسهیل، تعمیق و تسریع فرایند آموزش و یادگیری مؤثر
باشد.
معلمان چگونه میتوانند از فناوری اطلاعات و
ارتباطات برای دستیابی به اهداف یاددهی
- یادگیری استفاده کنند؟
• معلمان باید در طرح درسهایشان، ابعاد و بخشهایی از تدریس را که در آن از فناوری
اطلاعات و ارتباطات استفاده میشود، مشخص کنند.
• معلمان باید از ویژگیهای خاص فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد
استفاده آگاه باشند.
• معلمان باید تشخیص دهند استفاده از
فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد نظر در آموزش دانشآموزان به طور خاص چه کمکی میکند تا بتوان آنها را با برنامه درسی همراه ساخت و بین
برنامه درسی و نیازهای ویژه دانشآموزان هماهنگی ایجاد کرد.
• معلمان باید مؤثرترین و مناسبترین ابزارهای فناوری اطلاعات و
ارتباطات را برای دستیابی به اهداف آموزش خود و کار کردن با آنها را با بررسی نقادانه نرمافزارهای خاص یا عمومی انتخاب کنند.
• معلمان باید قابلیتهای استفاده از فناوری اطلاعات و
ارتباطات در موضوع درسی را در دانشآموزان رشد دهند و تقویت
کنند.
• معلمان باید هنگام استفاده از فناوری
اطلاعات و ارتباطات، یادگیری دانشآموزان و چگونگی استفاده آنها از فناوری اطلاعات و ارتباطات را زیر
نظر بگیرند و ارزشیابی کنند.
فرایند طراحی محتوای یادگیری با استفاده
از فناوری اطلاعات و ارتباطات
به منظور استفاده از فناوری اطلاعات و
ارتباطات در فرایند طراحی محتوای یادگیری، باید مراحل زیر را طی کرد:
• تعیین اهداف اصلی درس
• تعیین سطوح تواناییهای دانشآموزان
• پیدا کردن نقطه مشترک (سطح پیش دانستهها) قابل درک برای همه دانشآموزان
• طراحی فعالیتهای گوناگون متناسب با سطح توانایی دانشآموزان دارای سطحی پایینتر از نقطه شروع
• طراحی فعالیتهای متفاوت برای پرورش و ارتقای سطح
توانایی دانشآموزان دارای تواناییهای بالاتر
• آگاهی از میزان تأثیر استفاده از
فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقای کیفیت یاددهی ـ یادگیری و ایجاد فرصتهای آموزشی
مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات
• تعیین سازماندهی آموزشی و فعالیتهای داخل یا خارج از کلاس
• تهیه مواد آموزشی لازم برای انواع
فعالیتها
• تعیین شیوهها و ابزار ارزشیابی متناسب با شیوهها و ابزارهای استفاده شده در طرح درس
نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اجرای
آموزش
فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند یاددهی- یادگیری را از محدودیتهای برنامه درسی خطی برهاند. بین یادگیری در مدرسه و خارج از مدرسه، خانه و مکانهای دور دست پلی بزند و پایه و اساسی
برای مفهوم یادگیری برای زیستن باهم و در کنار هم فراهم سازد که از آن به «یادگیری
برای بودن» تعبیر میشود. هدف «یادگیری برای
بودن»، رشد و توسعه شخصیت و توانایی عمل کردن با استقلال بیشتر، نقادی و مو شکافی، برخورداری از قدرت تمیز و عهدهدار شدن مسئولیتهای فردی است. در این باره، آموزش نباید هیچ یک از ابعاد و ظرفیتهای فردی شامل حافظه، استدلال، زیباشناسی، احساسات، توان فیزیکی و مهارتهای برقراری ارتباط را نادیده بگیرد. مدرسههای سنتی، غالباً چیزی را که «گنج درون»
نامیده میشود و همان استعدادهای نهفته در وجود هر فرد است، نادیده
میگیرند. فناوری اطلاعات و ارتباطات با امکانات
بسیاری که در اختیار دارد، یادگیری را غنیتر میسازد.
نتیجهگیری
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی
از امکاناتی است که به خاطر داشتن قابلیتهای
بیپایان در تحقق اهداف آموزشی
یادگیری، میتواند توسط معلمان و دانشآموزان به کار گرفته شود. فناوری
اطلاعات و ارتباطات در قسمتهای طراحی، اجرا و ارزشیابی
آموزش قابلیت دارد و معلمان و دانشآموزان، در هر کدام از این
مراحل، باید اصول و سازوکارهایی را رعایت کنند و دانش و
آگاهی لازم در خصوص استفاده از امکانات موجود را داشته باشند. لذا ضرورت دارد
معلمان، دانشآموزان و سایر عوامل مربوط
به آموزشوپرورش، در خصوص استفاده از امکانات
فناوری اطلاعات و ارتباطات و اصول بهکارگیری
آنها برای مقاصد آموزشی، دانش
و مهارت و همچنین نگرشهای لازم را کسب کنند.
پینوشت
1. Information
and Communications Technology