جلسهی سوم معلمان درس مطالعات اجتماعی پایه‌های سوم تا ششم،
هفته‌ی آخر ماه آبان
دستور جلسه
الف) ارائه‌ی بازخورد فعالیت‌های آبان‌ماه
ب ) بحث و تبادل‌نظر در مورد بخش صلاحیت‌های معلم از کتاب راهنمای معلم
پ ) تهیه‌ی جدول طولی حوزه‌ی موضوعی مکان و فضا در چهار پایه‌ی ابتدایی
ت ) تهیه‌ی برنامه‌ی درسی آذرماه
در همه‌ی پایه‌ها، در جلسهی آخر هر ماه، موضوع درس ماه آینده به
دانش‌آموزان اعلام می‌شود تا اگر می‌خواهند، با آمادگی بیشتر در جلسهی گفت‌وگو شرکت کنند. در جلسهی ملاقات با والدین، پوشه‌های کار دانش‌آموزان در اختیار والدین گذاشته می‌شود تا در جریان فعالیت‌های کلاسی فرزندان خود قرار گیرند.
تلاش می‌شود همکاری هرچه بیشتر آن‌ها، با تأکید بر اهمیت این درس در زندگی
اجتماعی فرزندانشان جلب شود.
ارائه‌ی بازخورد فعالیت‌های آبان‌ماه
پایه‌ی سوم
جلسات طبق زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده برگزار شدند. سررسید و خبرنامه‌ی پایه‌ی ششم به دانش‌آموزان نشان داده و درباره‌ی آن صحبت شد. در مورد شورای کلاسی ششم
هم توضیح داده شد تا اگر کسی مایل است، از خود دانش‌آموزان کلاس اطلاعات بیشتری در این‌باره کسب کند. برنامه‌ی نمایش فی‌البداهه مورد استقبال قرار گرفت و به
شناخت بیشتر دانش‌آموزان با انواع مسائل موجود
در خانواده‌ها و نحوه‌ی حل مشکلات کمک زیادی کرد. فعالیت تهیه‌ی شجره‌نامه با همکاری والدین به‌خوبی انجام شد و تعدادی از دانش‌آموزان تا چند نسل قبل را هم بررسی
کردند. گرفتن اطلاعات در مورد گذشته‌ی خانواده برایشان جالب بود.
به‌نظر می‌رسد طرح موضوع در کلاس و تمرین شفاهی
آن، در جلب‌توجه و ایجاد علاقه‌ی دانش‌آموزان به پیگیری موضوع مؤثر بوده است.
پایه‌ی چهارم
جلسات طبق زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده برگزار شدند. از دانش‌آموزان خواسته شد بعد از انجام کاربرگ
شماره‌ی 6، بقیه‌ی استان‌ها را هم به‌دلخواه رنگ و با دقت قیچی کنند. سپس آن‌ها را دریک پاکت گذاشته و به کلاس
بیاورند. در جلسهی دهم، به‌عنوان ارزشیابی، مقوا و چسب در اختیار
دانش‌آموزان قرار گرفت و از آن‌ها خواسته شد تکه‌های جداشده (استان‌ها) را با توجه به نقشه‌ی صفحه‌ی 23 کنار هم روی مقوا بچسبانند. نمونه‌های بسیار خوب، خوب و متوسط هم روی برد
نصب شدند. در مسابقه‌ی گنج‌یابی کلاس به دو گروه تقسیم شد و نقشه‌ی دو گنج با رسم نقشه، بر مبنای جهت‌های اصلی و فرعی، در اختیار آن‌ها گذاشته شد. گروهی که زودتر گنج خود
را پیدا کردند، برنده شدند.
پایه‌ی پنجم
جلسات طبق زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده برگزار شدند. طرح شورا و سررسید
مورد استقبال قرار گرفت و در مورد نحوه‌ی
اجرای آن صحبت شد. با طرح شباهت‌های عملکرد شورا و نحوه‌ی اداره‌ی کشور، قرار شد دانش‌آموزان پیشنهاد‌های خود را به شکل کتبی به کلاس بیاورند
تا مقررات کلاس تدوین شود. مسابقه‌ی «چی از چی درست می‌شه» برگزار شد. در وهله‌ی اول، مسابقه بین یک داوطلب و معلم
انجام شد که هرکدام باید نام یک شیء را می‌گفت
و دیگری باید موادی را که در ساخت آن استفاده شده بودند، نام می‌برد. سپس دانش‌آموزان در گروه‌های سه‌نفر‌ی انتخابی خودشان با هم مسابقه دادند.
هر گروه سعی می‌کرد اشیای پیچیده‌تری نام ببرد و گروه مقابل تلاش می‌کرد پاسخ دهد.
در جلسهی آخر موضوع درس ماه آینده به دانش‌آموزان اعلام می‌شود تا اگر می‌خواهند، با آمادگی بیشتر در جلسهی گفت‌وگو شرکت کنند. در جلسهی والدین، پوشه‌های کار دانش‌آموزان در اختیار والدین گذاشته می‌شود تا در جریان فعالیت‌های کلاسی فرزندان خود هم قرار گیرند.
تلاش می‌شود همکاری هرچه بیشتر آن‌ها، با تأکید بر اهمیت این درس در زندگی
اجتماعی فرزندانشان، جلب شود.
پایه‌ی ششم
جلسات طبق زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده برگزار شدند. طرح شورا با درس اداره‌ی کشور در کلاس چهارم مقایسه شد و قرار
شد دانش‌آموزان برای تدوین مقررات
کلاس آماده شوند.
طرح نوشتن سررسید با شغل تاریخدان در کلاس چهارم
مقایسه شد و بر دقت روی شرح جزئیات و حساسیت روی صحت‌وسقم اخبار تأکید شد. قرار شد از ماه
آینده، هر هفته دو نفر از دانش‌آموزان داوطلب، مسئول جمع‌آوری اخبار از دانش‌آموزان و بررسی آن‌ها و ثبت در سررسید باشند.
قسمت‌هایی
از فیلم‌خانه1 در رابطه با کشاورزی
نمایش داده شد. در جلسهی ارزشیابی، به‌طور شفاهی در مورد فیلم سؤال شد.
بحث و تبادل‌نظر در مورد بخش صلاحیت‌های معلم کتاب راهنمای معلم
قبل از خواندن متن قرار گذاشته شد هرکس
در رابطه با هر صلاحیت، از یک تا ده به خود نمره بدهد. گفته شد، دلیل اهمیت کار
این است که هر چه برنامه‌ریزی خوب و صحیح انجام شود،
اگر مجری طرح، که در اینجا معلم است، صلاحیت‌های لازم برای اجرای آن را نداشته باشد،
حاصل کار که تربیت دانش‌آموزان است، موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
معلم مطالعات اجتماعی باید چه صلاحیت‌هایی داشته باشد؟
نخست آنکه معلم درس مطالعات اجتماعی نیز
مانند معلمان سایر درس‌ها باید صلاحیت‌های عام حرفهای داشته باشد.
یعنی به دانش و اطلاعات تخصصی موضوع
تدریس، مسلط باشد؛ در تدریس و اداره‌ی کلاس توانایی و مهارت
داشته باشد و دارای صلاحیت‌های عاطفی باشد. یعنی به
تعلیم و تربیت دانش‌آموزان علاقه‌مند باشد. در این زمینه، فضای حاکم بر
روابط متقابل عاطفی میان معلم و دانش‌آموزان،
و نیز دانش‌آموزان با یکدیگر در صلاحیت‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
الگو بودن
معلم الگوی دانش‌آموزان است و آنچه در شخصیت معلم جلوه
دارد، در وجود دانش‌آموزان نیز جلوه‌گر می‌شود. برهمین اساس، معلم مطالعات اجتماعی
نمونه‌ی عینی ارزش‌ها، صلاحیت‌ها و مهارت‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان است. او فردی است مسئول، متعهد،
قانون‌گرا، علاقمند به پیشرفت کشور
خود، منظم، اهل مطالعه و تحقیق، صاحب تفکر، خلاق و نقاد، باروحیه و بانشاط و
پایبند به ارزش‌ها و اخلاق اسلامی. برای
مثال، معلم نامنظم یا بی‌اعتنا به قانون نمی‌تواند نظم و قانون‌گرایی را در دانش‌آموزان تقویت کند یا معلمی که نسبت به
آینده حس بی‌اعتمادی و ناامیدی دارد، این
احساسات خود را نسبت به آینده یا پیشرفت جامعه‌ی خود به دانش‌آموزان منتقل می‌کند. معلم مطالعات اجتماعی، به‌عنوان الگوی عملی بچه‌ها، باید رفتار و گفتار مناسب و هم‌سویی داشته باشد تا از آثار سوء دوگانگی
در رفتار و گفتار و نتایج معکوس آن جلوگیری شود.
توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان در فرایند آموزش
معلم مطالعات اجتماعی باید در روابط خود
با دانش‌آموزان چنان مؤثر و سازنده
عمل کند که آثار آن در شخصیت و نگرش دانش‌آموز
و حتی روابط یا خانواده و گروه هم‌سالانش نیز متجلی شود.
نخست، معلم باید به کرامت انسانی و ارزش
شخصیت هریک از دانش‌آموزان احترام بگذارد و به
این نکته معتقد باشد که همه‌ی آن‌ها استعداد و توان رشد خوبی دارند. به
وجود آوردن فضای اعتماد و احترام متقابل و به‌کارگیری شیوه‌های مشارکتی در فرایند و مراحل آموزش،
مهم‌ترین رکن روابط معلم و دانش‌آموز در کلاس درس مطالعات اجتماعی است.
از آنجا که این درس در تقویت گرایش‌ها و باورهای اجتماعی و حس مسئولیت‌پذیری نقش مهمی ایفا می‌کند، عمل مسئولانه‌ی معلم در همه‌ی شرایط و سازمان‌دهی مطلوب فعالیت‌های مشارکتی در فرایند آموزشی، حس
مسئولیت‌پذیری و با یکدیگر کار کردن
توأم با محبت را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند.
فراهم آوردن فضای مناسب برای ارائه‌ی نظرها و ایده‌های دانش‌آموزان و گوش دادن به حرفهای آن‌ها، به‌ویژه برای کودکان دوره‌ی ابتدایی، که به تقویت اعتمادبه‌نفس و خودباوری نیاز دارند، از ویژگی‌ها و مسئولیت‌های مهم معلم مطالعات اجتماعی است. معلم
مطالعات اجتماعی باید نقش اوضاع و احوال فرهنگی و جغرافیایی محل زندگی دانش‌آموزان را برای طرح مباحث در نظر بگیرد
و بر اساس آن به فهماندن مطالب اقدام کند.
توجه به تفاوت‌های فردی و مشکلات خاص
کودکان، به‌ویژه برای معلم این درس،
ضروری است. بر این اساس، معلم مطالعات اجتماعی باید برایند و مجموعه‌ای از تحقق اهداف را با توجه به
استعدادها و توان‌های دانش‌آموزان پیگیری و طلب کند و از تأکید بر
توانایی همه‌ی افراد بر همه‌چیز بپرهیزد.
آموزش شیوه‌ی صحیح فکر کردن و تقویت مهارت‌های فرایند تفکر در زمینه‌ی مسائل و روابط اجتماعی و تصمیم‌گیری‌ها باید از طریق تعامل مناسب معلمان با
دانش‌آموزان در موقعیت‌های مختلف در کلاس درس به شیوه‌ای غیرمستقیم و مؤثر تحقق یابد.
ایجاد رابطه‌ی مؤثر بین دانش‌آموزان
معلم درس مطالعات اجتماعی باید علاوه بر
برقراری رابطه‌ی مناسب و مؤثر با دانش‌آموزان، ارتباطات مفید و مؤثر میان آن‌ها را با یکدیگر تقویت کند.
معلم با توجه به ماهیت درس مطالعات
اجتماعی و فعالیت‌ها و مهارت‌های مربوط به آن، تمرین زندگی اجتماعی
را در محیط مدرسه پایه‌ریزی می‌کند و با اتخاذ شیوه‌های مناسب هنگام کار گروهی، موانع موجود
در راه ارتباط مؤثر در گروه هم‌سالان را از میان برمی‌دارد و روابط دوستانه و همکاری و
مسئولیت‌پذیری را بین بچه‌ها تقویت می‌کند.
به‌روز بودن و مطالعه‌ی مستمر
درس مطالعات اجتماعی، بنا بر ماهیت خود،
با مسائل و موضوعات اجتماعی سروکار دارد و این امر به‌طور مداوم تغییر و تحول می‌یابد؛ اخبار و گزارش‌های روزمره، تحولات مربوط به دیدگاه‌ها و نگرش‌ها، تغییرات محیطی، تصمیم‌گیری‌های سیاسی ـ اقتصادی و تغییرات اجتماعی
که عموماً در مطبوعات و نشریات انعکاس می‌یابد.
معلم مطالعات اجتماعی، بنا به ماهیت این
درس، باید فردی اهل مطالعه باشد و با مطالعه‌ی مستمر رویدادهای جاری و مسائل
اجتماعی، محیطی، اقتصادی و فرهنگی، از آگاهی‌های لازم در این زمینه برخوردار شود. به
عبارت دیگر، به‌روز بودن برای معلم مطالعات
اجتماعی اولویت خاص دارد.
در پایان این بخش از جلسه، میانگین نمره‌های معلمان محاسبه شد که حدود پنج بود.
قرار شد همکاران همگام با دانش‌آموزان به تمرین ارتقای
مهارت‌های خود بپردازند و در
خودارزیابی دیگری که در چند جلسهی بعد انجام می‌شود، میزان پیشرفت محاسبه شود.
تا آن زمان هم مراقب باشند با کنترل
رفتار خود، مواردی را که گفته شد رعایت کنند. همچنین، دقت کنند که رابطه‌ی دانش‌آموزان، با رفتارهایی که به نظر آن‌ها تبعیض‌آمیز می‌آید مشکل پیدا نکند.
در عین فراهم کردن امکانات آموزشی
گوناگون، بنا بر اصل تفاوت‌های فردی، فعالیت اضافی به
دانش‌آموزی تحمیل نشود. تا آنجا
که ممکن است، از امکانات محیطی مألوف دانش‌آموز
برای انتقال مطالب استفاده شود و معلم با شکیبایی و سپردن فعالیت‌ها به دانش‌آموزان، کمک کند آن‌ها در جهت کشف، درک و رشد فرایند
تفکرشان هدایت شوند و انواع تصمیم‌گیری را با قبول پیامدهای آن
تجربه کنند.
تهیه‌ى برنامه درسى آذرماه
پایه‌ی سوم
برنامه‌ی درسی آذر با احتساب یک روز تعطیل برای
هفت جلسه بسته می‌شود.
جلسهی اول
گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درسی فصل
یک خانواده برای گذراندن زندگی به چه
چیزهایی نیاز دارد؟ آیا در گذشته هم خانواده‌ها همین نیازها را داشته‌اند؟ آیا دقت کرده‌اید در فیلم‌هایی که دیده‌اید و مربوط به سال‌های گذشته‌اند، وسایل مورداستفاده‌ی خانواده‌ها چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با زندگی امروز ما دارند؟ نیازهای
خانواده چگونه تأمین می‌شوند؟ برای به‌دست آوردن آن‌ها چه چیزی پرداخت می‌شود؟
پول چگونه به دست می‌آید؟ چه شغل‌هایی را می‌شناسید؟ این مشاغل در ازای گرفتن پول چه
چیزی ارائه می‌دهند؟ وقتی می‌گوییم دخل‌وخرج، منظورمان چیست؟
وقتی می‌گوییم هزینه و درامد منظورمان چیست؟
وقتی می‌گوییم پس‌انداز منظورمان چیست؟ وقتی می‌گوییم اسراف منظورمان چیست؟ وقتی می‌گوییم منابع طبیعی منظورمان چیست؟
آیا منابع طبیعی پایان‌ناپذیرند؟
کیسه‌ی زباله‌ای که هر شب بیرون می‌گذاریم، چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ وقتی می‌گوییم بازیافت منظورمان چیست؟
وقتی می‌گوییم مدیریت پسماند، منظورمان چیست؟
انجام مسابقه‌ی چی از چی درست می‌شه.
جلسهی دوم
خواندن متن درس‌ها و تصویرخوانی کتاب
جلسههای سوم تا پنجم
انجام فعالیت‌های کلاسی
جلسهی ششم
هماهنگی با دفتر مدرسه برای تهیه‌ی ظرف‌های جداگانه‌ی زباله‌ها برای حیاط مدرسه و تشکیل گروه‌های چندنفره برای نظارت روزانه بر اینکه
دانش‌آموزان زباله‌ها را به تفکیک در ظرف‌ها بریزند.
جلسهی هفتم
ارزشیابی: توضیح درباره‌ی یک شغل با تحقیق قبلی و پاسخ به
سؤالات هم‌کلاسی‌ها
پایه‌ی چهارم
برنامه‌ی درسی آذر با احتساب یک روز تعطیل،
برای 11 جلسه بسته می‌شود.
جلسهی اول
گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درسی فصل. یادآوری انواع خانه
در کلاس سوم. تاریخدان کیست؟ باستان‌شناس کیست؟ نمایش فیلم
درباره‌ی انسان ابتدایی و سیر تحول
خانه از غار تا خانه‌های امروزی
جلسهی دوم
خواندن متن و تصویرخوانی کتاب
جلسههای سوم تا دهم
انجام فعالیت‌های کتاب و فعالیت‌های پیشنهادی کتاب راهنمای معلم
جلسهی یازدهم
ارزشیابی کتبی
پایه‌ی پنجم
برنامه‌ی درسی آذر با احتساب یک روز تعطیل،
برای 11 جلسه بسته می‌شود.
جلسهی اول
گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درس‌های 9ـ 8، راه‌ها و حمل‌ونقل
از خانه تا مدرسه را از چه راه‌هایی می‌توانید طی کنید؟ از خانه تا یک شهر دیگر
را چطور؟ از خانه تا یک کشور دیگر را چطور؟ اگر بار همراه داشته باشید چطور؟ اگر
بخواهید محصولاتی را به بازار داخلی بفرستید چطور؟ بخواهید به بازار خارجی بفرستید
چطور؟
جلسهی دوم
خواندن متن و تصویرخوانی
جلسههای سوم و چهارم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسهی پنجم
گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درس10؛ کشور ما چگونه اداره می‌شود؟ مدرسه‌ی ما چگونه اداره می‌شود؟ چه مشاغلی در مدرسه وجود دارند؟
هرکدام چه مسئولیت‌هایی دارند؟ هرکدام تحت نظر
چه کسی کار می‌کنند؟ (سلسله‌مراتب) وزارت آموزش‌وپرورش چه مسئولیت‌هایی دارد؟ وزارت آموزش‌وپرورش را چه کسی اداره می‌کند؟ این وزارت تحت نظر چه کسی کار می‌کند؟
جلسهی ششم
خواندن متن و تصویرخوانی
جلسههای هفتم و هشتم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسهی نهم
بررسی عملکرد شورا
جلسهی دهم
تدوین مقررات کلاس
جلسهی یازدهم
ارزشیابی کتبی
پایه‌ی ششم
برنامه‌ی درسی آذر با احتساب یک روز تعطیل،
برای 11 جلسه بسته می‌شود.
جلسهی اول
گفت‌وگو: چند سؤال برای دانش‌آموزان طرح می‌شود و به آن‌ها گفته می‌شود اگر می‌توانند جواب بدهند و اگر نمی‌توانند منتظر باشند تا در موقع خواندن
متن جواب آن را بشنوند: درباره‌ی این شخصیت‌ها چه می‌دانید: اسماعیل جزری، زکریای رازی،
ابوعلی سینا، جابربن حیان، خوارزمی، خیام، ابوریحان بیرونی. و این کلمات: نجوم،
رصدخانه، حکیم، شیمی، کیمیاگری، الکل، اسطرلاب، نظامیه، قاره، عصر تاریکی در
اروپا، و این سؤالات: تقویم چطور محاسبه می‌شد؟
کشتی‌ها در دریا چگونه راه خود را
پیدا می‌کردند؟
تاریخ هجری چگونه محاسبه می‌شود؟ آیا مهندس فقط خانه می‌سازد؟
کاغذ چگونه درست می‌شد؟ ترجمه چیست و چه فایده‌ای دارد؟
از تاریخ ظهور اسلام در سال قبل چه
مطالبی را به یاد دارید؟
خواندن متن و تصویرخوانی درس9، پیشرفت‌های علمی مسلمانان
جلسهی دوم
انجام فعالیت‌های کتاب، معرفی سایت دانش‌نامه‌ی رشد به نشانی
www.daneshnameh.irو شبکه‌ی مستند doctv.ir و انتشارات سروش (بخش فیلم‌های مستند) و نقشه‌های جغرافیایی گوگل توسط معلم کامپیوتر.
معرفی کتاب‌های دائرئ‌المعارف مصور تاریخ و جغرافی موجود در
کتابخانه‌ی مدرسه، برای استفاده‌ی دانش‌آموزان.
جلسهی سوم
خواندن متن و تصویرخوانی درس10: چه
عواملی موجب گسترش علوم و فنون در دوره‌ی
اسلامی شدند؟
جلسهی چهارم
اجرای فعالیت‌های کتاب و توضیح وقفه‌ی تمدنی بعد از حمله‌ی مغول تا دوره‌ی صفویه
جلسهی پنجم
گفت‌وگو: چند کلمه انتخاب و به دانش‌آموزان گفته می‌شود اگر می‌توانند درباره‌ی آن‌ها حرف بزنند و جواب بدهند و اگر نمی‌دانند منتظر باشند تا در موقع خواندن
متن جواب آن را بشنوند: نصف جهان، رشته‌کوه
زاگرس، زاینده‌رود، مرکز استان، نقشه‌ی گردشگری، کتیبه، چوگان‌بازی، مینیاتور و سفرنامه
خواندن متن و تصویرخوانی درس11 اصفهان
نصف جهان
جلسهی ششم
اجرای فعالیت‌های کتاب، معرفی سازمان میــراث فرهنگی،
ارائه‌ی نقشه‌ی گردشـــگری اصفهان از سازمان میراث
فرهنگی و توضیح درباره‌ی آن
جلسهی هفتم
گفت‌وگو: به نظر شما، دانشمندان و هنرمندان
در چه شرایط اجتماعی می‌توانند به‌خوبی رشد کنند؟
خواندن متن و تصویرخوانی درس12: چرا در
دوره‌ی صفویه فرهنگ و هنر شکوفا
شدند؟
جلسهی هشتم
اجرای فعالیت‌های کتاب
جلسهی نهم
مناظره بین شخصیت‌های معرفی‌شده در کتاب که فعالیت‌های هرکدام چقدر مهم بوده است، همراه با
توضیحات معلم با کمک بخش دانستنی‌ها‌ی معلم از کتاب راهنمای معلم
جلسهی دهم
فیلم درباره‌ی شخصیت‌ها و آثار تاریخی اصفهان، نشان دادن
کتاب‌های شعر با نقاشی مینیاتور
مثل دیوان حافظ
جلسهی یازدهم
ارزشیابی کتبی
