بسکتبال
در دایرة‌المعارف بریتانیا،
سال ورود بسکتبال به کشور ما 1901 میلادی درج شده اما آنچه مسلم است اینکه اولین
نشانه‌های
ورود بسکتبال به ایران در سال‌های 1310 و 1311 دیده شده و آن هم توسط کارکنان سفارت‌خانه‌های خارجی در ایران
بوده است. در سال 1314، یک مربی ورزش به نام «فریدون شریف‌زاده» ورزش بسکتبال را به دانش‌آموزان دبیرستان
البرز (کالج البرز) تهران معرفی و پایه‌گذاری کرد و کم‌کم دیگر مربیان ورزش به گسترش و آموزش این
ورزش پرداختند. در سال 1324، فدراسیون بسکتبال ایران تشکیل شد. نخستین حضور بسکتبال
ایران در میدان‌های
بین‌المللی،
در بازی‌های
المپیک لندن (1948) بود.
شنا
آنچه از گذشته آموزش
شنا می‌دانیم،
براساس یافته‌هایی
است که از «حروف تصویری» هیروگلیف مصریان به دست آورده‌ایم.
شواهد نشان می‌دهند که پیشینه شنا و
شنا کردن به 2600 سال قبل از میلاد در تمدن مصر و بعد از آن در تمدن‌های آشور و یونان و
روم باستان بر می‌گردد.
عمر شنا به‌عنوان
یک ورزش، در ایران بسیار کوتاه است. به‌طور کلی هم این رشته از ورزش به نسبت دیگر
رشته‌‌ها
در کشور ما پیشرفت چندانی نکرده است؛ در حالی که هم به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران،
که از شمال و جنوب به دریا متصل است، و هم به جهت تأکیدات مذهبی، می‌بایستی این ورزش را
مورد توجه قرار می‌دادند. در قدیم، مکان‌هایی شبیه استخر سرپوشیده به نام چال‌حوض در حمام‌ها می‌ساختند. این چال حوض‌ها که عمق آن‌ها حداکثر از 10متر
تجاوز نمی‌کرد،
برای شنا کردن و آب بازی بود. در اطراف چال حوض‌ها، سکوهایی به ارتفاع 2 یا 3 متر وجود
داشت که از روی آن‌ها به درون آب می‌پریدند و عملیاتی مانند پشتک و وارو
انجام می‌دادند.
روشنایی چال حوض‌ها
از سوراخ کوچکی که در سقف بود، تأمین می‌شد. در این‌گونه آبگیرهای غیربهداشتی، هیچ‌گونه مقرراتی وجود
نداشت. هر کس می‌توانست
قبل از استحمام یا پس از آن وارد چال حوض شود و آب بازی و شنا (که به معنای واقعی
هم شنا نبود) کند. تا سال 1314 در سراسر ایران حتی یک استخر شنا هم نبود. فقط در
اردوگاه نظامی اقدسیه تهران، استخری برای آموزش شنا به دانشجویان دانشکده افسری
ساخته بودند. در سال 1314، استخر دیگری در باغ فردوس شمیران احداث شد که به وزارت
فرهنگ تعلق داشت. نخستین استخری که برای استفاده ورزشکاران و تعلیم اصول جدید شنا
به آن‌ها
به وجود آمد، در سال1314 در منظریه تهران ساخته شد.
طنابزنی
در قدیم، در کشور چین
طنابزنی
به‌صورت
یک بازی و یکی از ورزش‌های مورد علاقه مردم در مراسم‌ها و جشن‌ها به نمایش گذاشته می‌شد. تصاویر و نقاشی‌های به‌جا مانده از عصر طلایی
نشان می‌دهد
که برای کودکان و مشت‌زنان یونانی، طنابزنی یک سرگرمی و ورزش بوده است. همچنین،
در کشورهای اروپایی در قرون وسطی با استفاده از نوعی طناب بافته شده طنابزنی می‌کرده‌اند. در ایران نیز به طنابزنی بیشتر به‌عنوان یک بازی
دخترانه همراه با آوازه‌خوانی و شعر پرداخته می‌شد. ورزش طنابزنی را اولین بار مرحوم عبدالکریم سادات
رضاعی، که از دانشجویان تربیت‌بدنی در آمریکا بود، به ایران آورد. در سال 1991 فدراسیون جهانی
طنابزنی
در کانادا تأسیس شد و کشورهایی چون آمریکا، آلمان، کانادا، انگلستان، سوئیس، سوئد،
بلژیک، چین، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور به عضویت این فدراسیون درآمدند. در ایران این
رشته در قالب انجمن طنابزنی زیر نظر فدراسیون ورزش‌های همگانی فعالیت می‌کند. ابوعلی سینا
دانشمند بزرگ ایرانی که بیش از 4 فصل کتاب خود را به ورزش و تربیت‌بدنی و بهداشت کودکان
اختصاص داده، از طنابزنی به‌عنوان یکی از رشته‌های مفید ورزشی برای کودکان نام برده
است.
هندبال
هومر، تاریخ‌نویس مشهور یونانی،
در کتاب معروف خود «اودیسه» از ورزش هندبال با نام «اورانیا» یاد کرده است. تصاویر
مربوط به این بازی نیز که در سال 600 قبل از میلاد روی یکی از دیوارهای آتن قدیم
حجاری شده بود، در سال 1926 کشف شد. علی محمد امیرتاش در سال 1347 تغییرات و
سازمان‌دهی
جدیدی در اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش‌و‌پرورش پدید آورد که تصویب بازی هندبال را همانند یکی از ورزش‌های رسمی آموزشگاه‌های کشور، ممکن ساخت
و فدراسیون هندبال آموزشگاه‌های کشور شکل گرفت. ریاست این فدراسیون به جعفر گلبابایی، کارمند
عالی رتبه وزارت آموزش‌و‌پرورش، و مشاوره فنی آن به امیرتاش واگذار شد سرانجام در سال
1354 فدراسیون هندبال کشور تأسیس گردید و مهندس هارون مهدوی عهده‌دار امور آن شد. اولین
دوره مسابقه‌های
قهرمانی کشور در دسته مردان در سال 1355 برگزار شد که تیم‌های خراسان، اصفهان و تهران اول تا سوم
شدند. اولین دوره مسابقه‌های کشور در دسته بانوان در سال 1370 برگزار شد که تیم کهگیلویه
و بویراحمد به مقام قهرمانی رسید. اولین حضور مهم تیم ایران در بازی‌های آسیایی 1986 بود که
تیم ایران در میان شش تیم، پنجم شد. البته اولین بار ایران در سال 1989 در مسابقه‌های قهرمانی هندبال
آسیا در پکن شرکت کرد و در بین نه تیم، هشتم شد. اولین مدال آسیایی ایران کسب مقام
سوم جوانان آسیا در سال 2004 بود.
والیبال
والیبال را که ابتدا
مینتونت نام داشت، ویلیام، جی. مورگان مدیر تربیت‌بدنی کالج Y.M.C.A در
روز دوم فوریه سال 1895 میلادی مطابق با بیستم بهمن ماه سال 1273 هجری شمسی، در
شهر هولیوک ایالت ماسا‌چوست آمریکا ابداع و معرفی کرد. مورگان پس از اینکه دوستش، جیمز
نایسمیت، در سال 1891 ورزش بسکتبال را در همان کالج ابداع کرد، با تلفیق ورزش‌هایی چون بسکتبال و
تنیس، شالوده ورزشی نو و مفرح را برای دانشجویان خود ریخت که با توپی شبیه به توپ
بسکتبال از روی توری مثل تور تنیس انجام می‌گرفت. مورگان از تور تنیس روی چمن، که
به دو طرف دیوار سالن ورزش بسته می‌شد، و تویی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دست‌ها آسیب نمی‌رساند، استفاده کرد.
با اینکه والیبال در آغاز ورزشی سالنی بود و در محل‌های سرپوشیده انجام می‌شد، کم‌کم توسط خود مردم به
زمین‌های
روباز رفت و به یکی از سرگرمی‌های محبوب تابستانی در پارک‌ها و ساحل‌ها تبدیل شد. والیبال را میرمهدی
ورزنده، استاد بزرگ ورزش، در اواخر سال 1299 هجری شمسی به ایران آورد و تعلیم آن
از دارالمعلمین ورزش آغاز شد. بازی والیبال در ایران در ابتدا قواعد خاصی نداشت و
به شکل‌های
مختلف انجام می‌شد.
فنون و تاکتیک‌های
والیبال نیز مانند قوانین آن پایه و اساس اصولی نداشت و هر بازیکن به ابتکار شخصی
و اختصاصی خود- که اغلب با مشت‌زدن یا سمبه‌زدن همراه بود- با توپ بازی می‌کرد. در سال 1302 شمسی با ترجمه مجلات
خارجی قوانینی که در آن زمان در کشورهای دیگر اجرا می‌شد، در ایران نیز رایج گردید. از سال
1304 والیبال به تدریج به مدارس راه یافت و در اندک زمانی توسط مربیان فارغ‌التحصیل دارالمعلمین
ورزش در مدارس و همچنین در شهرستان‌‌های کشور رواج و عمومیت یافت. شهرستان اصفهان
اولین شهری بود که بعد از تهران در امر توسعه این ورزش فعالیت داشت. در سال 1318
اولین دوره مسابقات والیبال قهرمانی ایران هم‌زمان با مسابقات سایر رشته‌های ورزشی برگزار شد.
تنیس
روی میز
در سال 1317،
مستشاران انگلیسی شاغل در آبادان، مسجد سلیمان و شهرهای نفت‌خیز جنوب، یک میز پینگ پنگ همراه خود به ایران
آوردند که روی آن با هم وطن خودشان بازی میکردند. پینگ‌پنگ در یک چشم به هم زدن فراگیر شد و
مورد توجه ایرانیان قرار گرفت. به این ترتیب، کلوپ‌های خصوصی ویژه بازی پینگ‌پنگ تشکیل شد. شش سال پس از ورود اولین میز پینگ‌پنگ به ایران،
مسابقات کلوپ‌ها
و دسته‌های
آزاد در سال 1324 در مناطق نفت‌خیز کشور برگزار شد. یک سال بعد و با گسترش تب پینگ‌پنگ درکشور، فدراسیون
تنیس و تنیس روی میز با هم و به ریاست آقاخان بختیار تشکیل شد و کار خود را با
برگزاری مسابقات مختلف بین باشگاه‌ها و دسته‌های آزاد آغاز کرد. در سال 1326 شمسی (1947میلادی) فدراسیون تنیس
روی میز ایران به عضویت فدراسیون بین‌المللی درآمد و در همان سال چهاردهمین
دوره مسابقات در پاریس برگزار شد. در سال 1332 برای اولین بار مسابقات قهرمانی کشور
در تهران برگزار شد. در سال 1356 شمسی تیم بانوان ایران در مسابقات جهانی سوئد شرکت
کرد. در سال 1346 فدراسیون تنیس و تنیس روی میز از هم جدا شدند و هر کدام به‌صورت فدراسیون مستقلی
درآمدند.
دو
و میدانی
ورزش دو و میدانی در
ایران، به‌ویژه
در دوران باستان و روزگار قدیم، به اندازه سوارکاری، چوگان بازی، تیراندازی، کشتی
و شمشیر‌بازی
رایج نبوده است اما بی‌تردید جنگاوران و سربازان ایرانی در هر دوره از تاریخ، برای
آماده‌سازی
و تقویت جسم خود از این ورزش هم غافل نبوده‌اند. در دوره صفویه و پس از آن، رسم این
بود که مردانی چابک و تیزرو در پیشاپیش اسب بزرگان می‌دویدند و راه را برای عبور آن‌ها باز میکردند. این دوندگان
را شاطر می‌نامیدند.
شاطرها دویدن و تند رفتن را از کودکی تمرین میکردند و چون در این کار مهارت می‌یافتند، در آزمونی
مانند مسابقه دو نیز شرکت میکردند و اگر قبول می‌شدند، حکم شاطر دوانی یا استادی می‌گرفتند. در دربار
پادشاهان صفوی و بعد از آن، همواره تعدادی شاطر آماده به خدمت بودند و رئیس شاطرها
را «شاطرباشی» می‌گفتند.
شاطرها
در اوقات فراغت به تمرین دو می‌پرداختند و از آنجا که افرادی تیزپا و تندرو بودند، برای
رساندن پیام‌ها
نیز از وجود آن‌ها
استفاده می‌شد
اما از عهد مشروطیت، به دلیل رواج کالسکه و اتومبیل، کار و بار شاطرها هم به تدریج
از رونق افتاد و این پیشه از میان رفت. پیدایش ورزش «دو و میدانی» در ایران، به
صورت نوین به حدود سال 1300 هجری شمسی برمی‌گردد. در این سال، میرمهدی ورزنده (معلم
ورزش) دو و میدانی را در ایران معرفی کرد و به شاگردان مدارس آموزش داد. احمدایزدپناه
ـ که او را پدر دو و میدانی ایران می‌خوانند ـ از سال 1303 به بعد، به کمک
شمس‌الدین
شایسته و شعاع معتمد شیرازی در مسجد سپهسالار آن زمان تشکیلاتی به راه انداختند که
هدف آن برگزاری مسابقات دو و میدانی بین ورزشکاران محلات و مدارس تهران بود. در
سال 1313 هجری شمسی از سوی وزارت معارف یک اردوی ورزشی در باغ منظریه تهران ترتیب یافت
که اولین سمینار دو و میدانی هم در آنجا تشکیل شد تا این رشته از ورزش را در ایران پایه‌ریزی شود و گسترش دهد. به این ترتیب
رشته‌های
مختلف دو و میدانی به تدریج در شهرهای بزرگ و کوچک ایران رواج یافت. اولین حضور بین‌المللی ایران در بازی‌های آسیایی 1951 دهلی
نو بود که علی باغبانباشی در آن سال موفق
شد؛ در 5 هزار متر مدال طلا و در 3 هزار متر با مانع مدال نقره به دست آورد.
جمع‌بندی
اطلاعات موجود در زمینه
چگونگی ورود رشته‌های
ورزشی به جامعه ایران اندک و پراکنده است و به همین دلیل ناگفته‌های بسیاری درباره
تاریخچه رشته‌های
ورزشی در ایران وجود دارد. بنابراین لازم است تا در این زمینه تحقیق و مطالعه بیشتری
صورت پذیرد.
منابع
1.
تارنمای فدراسیون بسکتبال
www.iranbasketball.org
2.
تارنمای فدراسیون تنیس روی میز
iranttf@
irttf.ir
3.
تارنمای فدراسیون دو و میدانی
www. iriaaf.
ir
4.
تارنمای فدراسیون ژیمناستیک
gymnastics@
msy. gov. ir
5.
تارنمای فدراسیون شنا
www. IRSF.
IR
6.
تارنمای فدراسیون والیبال
www.
iranvolleyball. com
7.
تارنمای فدراسیون هاکی
www.
iranhaki. ort
8.
تارنمای فدراسیون هندبال
www. irhf.
ir
9.
دایرة‌المعارف
ویکی‌پدیا