چیدمان کلاس دانشآموزمحور
محیط آموزشی برای اینکه اثربخش باشد، باید
با هدف دسترسی، انعطاف‌پذیری، راحتی و پاسخگویی به نیاز دانش‌آموزان ساخته شده باشد. آموزگاران باید محیط فیزیکی و
اجتماعی کلاس را با توجه به دانش‌آموزان تنظیم کنند. محیط کلاس باید به‌گونه‌ای باشد که دانش‌آموزان بتوانند به تنهایی و به‌صورت گروهی کار کنند.
چیدمان کلاس می‌تواند به روند یادگیری کمک کند یا مانع آن شود. دانش‌آموزان باید به‌گونه‌ای در کلاس بنشینند که هم تخته را به وضوح ببینند و هم
صدای آموزگار را بشنوند. نیمکت‌ها را می‌توان به اشکال مختلف چید، هر چیدمان برای شرایط خاصی
مناسب است. اگر دانش‌آموزان به‌صورت گروهی نشسته‌اند، به این معنی نیست که کلاس دانشآموزمحور است؛ برای داشتن کلاسی دانشآموزمحور، مشارکت دانش‌آموزان تعیین‌کننده
است.
تخصیص محل نشستن: وقتی نقشه کلاس را آماده
می‌کنید، دانش‌آموزان معلول را نیز در نظر داشته باشید. شکل نشستن در
کلاس را بر‌اساس روش تدریس و نوع درس تنظیم کنید. چند
نمونه از چیدمان کلاس:
• نشستن به صورت نیم‌دایره یا دایره‌ای؛
چیدن میز و صندلی‌ها یا نیمکت‌ها
به‌صورت نیم‌دایره یا دایره، برقراری ارتباط را بهبود می‌بخشد و باعث مشارکت بیشتر دانش‌آموزان می‌شود؛
طوری که گویی همه در ردیف اول نشسته‌اند.
• نشستن گروهی.
چیدن میز و صندلی‌ها یا نیمکت‌ها
به‌صورت گروه‌های کوچک، برای فعالیت‌هایی که به همکاری نیاز دارند بسیار مفید است.
• نشستن به‌صورت ردیفی؛
این نوع نشستن برای آموزگارانی که نیاز به
استفاده مستمر از تخته و یا ابزار دیجیتال دارند سودمند است.
قوانین کلاس
قوانین کلاس باعث ایجاد شفافیت می‌شود. دانش‌آموزان
باید بتوانند در مورد قوانین کلاس نظر بدهند. این قوانین باید در بخشی از کلاس نصب
شوند تا همه بتوانند آن‌ها را ببینند. قوانین باید کوتاه و ساده باشند و با
عبارات مثبت بیان شوند؛ برای مثال به جای استفاده از عبارت «آشغال نریزید» بهتر
است از عبارت «کلاسمان را تمیز نگه داریم» استفاده شود. مهم‌تر از همه، آموزگار باید الگو باشد؛ مثلاً اگر او دیر
در کلاس حاضر شود، چطور می‌تواند انتظار داشته باشد که دانش‌آموزان به موقع در کلاس باشند.
روش
آموزگار برای انتخاب سبک تدریس، نخست باید
درک کاملی از سبک یادگیری/آموزش خود پیدا کند. او با شناسایی نظرات خود در مورد یادگیری، نقش دانش‌آموزان و نقش آموزگار، می‌تواند روش تدریس خویش را انتخاب کند. شیوه آموزگارانِ
مهارت زندگی، برای گذراندن زمان خود در داخل و خارج مدرسه، می‌تواند نکته‌هایی
را درباره روش تدریس این آموزگاران مشخص کند. آموزگاری که کلاس‌های دانشآموزمحور
دارد، زمانی را به برقراری ارتباط با سایرین و یافتن راه‌حل برای مشکلات اختصاص می‌دهد. او همواره به دنبال یافتن ایده‌های نو و مفاهیم کلیدی برای آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان است.
برای آموزش مهارت‌های زندگی، باید از روش‌های مختلف تدریس استفاده شود. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند
از:
سخنرانی، مناظره، طوفان فکری، نمایش،
داستان گویی، مطالعه موردی، توضیح و ارائه، کار گروهی، تجربه کردن، سؤال و جواب،
حل مسئله، نمایش عروسکی، بازی، فناوری، آزمون، نقش آفرینی، کلکسیون، آموزش هم‌کلاسی، مصاحبه، سخنگوی مهمان، اردو، شبیه سازی، کار
فردی، موسیقی و آواز، بحث و گفت‌وگو، پانتومیم، شعر، کار دو نفره،
نظرسنجی، مطالعه کلاسی، تحلیل و پروژه.
موضوعات حساس
برخی از موضوعات مرتبط با زندگی، موضوعاتی
حساس‌اند. این موارد باید با احتیاط و توجه
بیشتری بررسی شوند. برخی از این موضوعات عبارت‌اند از:
• جنسیت
• بیان احساسات
• مرگ
• سوگواری
• وصیت‌نامه
• زورگویی
• ارزش‌های فرهنگی
• سیاست
• انتخاب‌های فردی برای سبک زندگی
• ارزش‌های خانوادگی
• چاقی یا لاغری افراطی
• مشکلات اقتصادی
• بیکاری
برخی از این موضوعات ممکن است در بعضی
فرهنگ‌ها تابو باشد. به هر حال، فرزندان ما با
موضوعاتی که به آن‌ها اشاره شد، مواجه خواهند شد و بنابراین،
از هر طریقی باید مهارت‌های لازم برای این مواجهه را فرا گیرند.
ما به‌عنوان بزرگسالانی مسئول و با توجه، باید
آن‌ها را در این موارد راهنمایی کنیم.
ارائه دروسی که به موضوعات حساس اشاره می‌کنند باید به‌خوبی
برنامه‌ریزی شده باشد تا دانش‌آموزان اطلاعات واقعی را از منابع مختلف دریافت کنند.
این باعث می‌شود آن‌ها با نظرات دیگر نیز آشنا شوند. اگر آموزش این
موضوعات برای آموزگارِ مهارت زندگی دشوار است، باید فردی را که دارای این توانایی
است به کلاس دعوت کند تا به دانش‌آموزان آموزش دهد.
آموزگار باید حرفه‌ای عمل کند و در حین بحث درباره موضوعات حساس، کسی را
مسخره نکند و نگذارد دانش‌آموزان نیز کسی را مسخره کنند. دانش‌آموزانی که دیگران را مسخره می‌کنند، معمولاً بیش از سایرین درباره این موضوع حساس‌اند. از آن‌ها
دعوت کنید که به بحث بازگردند و به هیچ وجه، کسی را برای خندیدن یا مسخره کردن
سرزنش نکنید!
مواردی که درباره مهارت‌های زندگی بین دانش‌آموزان و آموزگار مطرح می‌شود، باید در کلاس بماند و محرمانه تلقی شود.
اشاره به موضوعات حساس در کلاس
برای اشاره به موضوعات حساس در کلاس می‌توانید از این دستورالعمل استفاده کنید:
1. در کلاس، فضایی امن، سرشار از احترام و
حمایت ایجاد کنید؛
برای ایجاد فضایی امن و حمایتی، در شروع
سال با همه کلاس توافقاتی را در میان بگذارید. برای این کار می‌توانید قوانینی مانند «مسخره نکنیم»، «سخن کسی را قطع
نکنیم» یا «بدون قضاوت گوش کنیم» را وضع کنید.
2. خود را آماده کنید؛
دانش خود را افزایش دهید. سعی کنید
اطلاعات را از منابع مختلف جمع‌آوری کنید.
3. سعی کنید بفهمید دانش‌آموزان در مورد هر موضوع چه اطلاعات یا تجاربی دارند؛
ابتدا سعی کنید بفهمید دانش‌آموزان چه مواردی را می‌دانند؛ سپس با استفاده از آن، بحث را شروع کنید.
4. ارتباط برقرار کنید؛
سعی کنید بین موضوع و زندگی دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنید.
5. سؤال کنید؛
معمولاً
آموزگاران سؤال می‌کنند، اما باید اجازه دهید دانش‌آموزان نیز سؤالاتشان را مطرح کنند. در مورد سؤالات
بحث کنید و موضوع را با نتیجه‌گیری تمام کنید.
6. نظرات دانش‌آموزان را بشنوید و گفت‌وگو را ترویج دهید.
فضایی سرشار از احترام ایجاد کنید تا دانش‌آموزان بتوانند نظراتشان را، حتی اگر با سایر هم‌کلاسیهایشان متفاوت است، بیان کنند. تلاشتان بر این
باشد که فقط یکی از نظرات را تأیید نکنید. آموزگار باید در مباحث بی‌طرف باشد.
پی‌نوشت
1.
این مقاله ترجمه بخشی از کتاب Life Skills Teaching and Assessment Guidelines
است که توسط وزارت آموزش کشور نامیبیا با همکاری UNESCO در سال 2014 منتشر
شده است.