تربیت بدنی و ورزش در مدارس اروپا: نکات برجسته یوری دیک
۱۳۹۸/۰۹/۲۵
تربیت‌بدنی در مدارس نه تنها در آمادگی جسمانی فوری و سلامتی مطلوب دانش‌آموزان مؤثر است، بلکه به آنان کمک می‌کند تا فعالیت‌بدنی را بهتر بفهمند و انجام دهند و آثار مثبت دراز‌مدت آن را لمس کنند. به‌علاوه، دانش و مهارت‌های قابل انتقال مانند کارگروهی، بازی جوانمردانه، ترویج احترام و آگاهی از بدن خود و اجتماع را به ارمغان می‌آورد و شناختی عمومی از قواعد بازی را فراهم می‌سازد که دانش‌آموزان می‌توانند در امور دیگر در مدرسه یا در شرایط دیگر زندگی از آن استفاده کنند.
ارتقای فعالیت‌بدنی به دلیل فواید بی‌شماری که دارد، در سطح اروپا توجه روز‌افزونی را به خود جلب کرده است. اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۹ پیمان لیسبون۱ را به‌عنوان یک مبنای حقوقی وضع کرد تا اقداماتی در زمینه توسعه ابعاد ورزش در اروپا انجام گیرد و وضعیت ورزش اروپا بهبود یابد.
شبکه یوریدیک۲ برای شناخت بهتر وضعیت تربیت‌بدنی در اروپای مرکزی گزارشی با عنوان تربیت‌بدنی و ورزش در مدارس اروپایی با در نظر گرفتن تحولات سیاسی تهیه کرده است.
هدف این گزارش، نشان دادن وضعیت بازی در تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی در مدارس ۳۰ کشور اروپایی است. همچنین، این گزارش می‌تواند اولین اقدام کمیته اروپا برای شناسایی دغدغه‌ها و نقاط قوت اصلی تربیت‌بدنی در مدارس اروپا باشد. یافته‌های کلیدی گزارش مذکور در این نوشتار آمده است.
یوریدیک چیست؟
شبکه یوریدیک در سیستم‌های آموزشی و سیاسی اروپا اطلاعاتی را جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل می‌کند. یوری دیک شامل ۴۰ زیرمجموعه ملی است که در همه ۳۶ کشور عضو برنامه یادگیری مادام‌العمر اتحادیه اروپا که توسط نماینده اجرایی آموزش‌وپرورش و فرهنگ اتحادیه اروپا در بروکسل هماهنگ و مدیریت می‌شود، شرکت می‌کنند و طرح پیش‌نویس نشریات و پایگاه‌های اطلاعاتی آن را تهیه می‌کنند.
تربیت‌بدنی به‌عنوان یک درس در همه برنامه‌های درسی ملی
تربیت‌بدنی در همه برنامه‌های درسی ملی در دوره‌های ابتدایی و متوسطه یک وجود دارد. تقریباً هدف اصلی تربیت‌بدنی در همه کشورها توسعه رشد جسمانی، فردی و اجتماعی کودکان است. تربیت‌بدنی، اغلب برای ترویج سبک زندگی سالم مورد تأکید قرار گرفته است. در همین راستا، سلامت فردی (آموزش تندرستی) در ایرلند، قبرس و فنلاند اجباری شده است. پیامدهای یادگیری تربیت‌بدنی با اهداف اصلی آن ارتباط نزدیک دارد. برخی کشورها مانند آلمان، پرتغال، انگلستان و کشورهای شمال اروپا رویکرد متقابل را در مدارس به کار می‌گیرند. این موضوع بدان معناست که مثلاً جنبه‌هایی از علوم‌اجتماعی و طبیعی در قالب تربیت‌بدنی و برعکس وجود دارد و نشان می‌دهد که چگونه این موضوعات با یکدیگر مرتبط‌اند.
مثال‌هایی از رویکرد متقابل
در جمهوری چک، آلمان و نروژ، آموزش قوانین ترافیکی برای عابران پیاده و دوچرخه‌سواران بخشی از برنامه آموزشی درس تربیت‌بدنی است.
کشورهای شمال اروپا گزارش می‌دهند که دانش‌آموزان چگونگی استفاده از نقشه‌ها و سایر ابزارهای جهت‌یابی را در طبیعت، خودشان یاد می‌گیرند.
جمهوری چک، یونان و لهستان بر اهمیت آشنایی جوانان با ایده‌ها و نمادهای المپیک تأکید دارند.
در اسلوونی همه آموزگاران به جز آموزگار درس تربیت‌بدنی، تشویق می‌شوند تا استراحتی کوتاه در حین کلاس درس به دانش‌آموزان بدهند که با عنوان «دقیقه‌ای برای سلامتی» شناخته می‌شود. در طی این استراحت کوتاه، دانش‌آموزان فعالیت‌های حرکتی انجام می‌دهند و برای ادامه درس آرام می‌شوند.
بازی و ژیمناستیک، دو فعالیت اجباری متداول
مقامات بلند‌پایه بسیاری از کشـــورها فعالیت‌های حرکتی پایه مثل راه رفتن، دویدن، پریدن و پرتاب کردن را در برنامه‌های درسی سال‌های اول مدارس ابتدایی قرار می‌دهند. به‌تدریج، برنامه‌های درسی بر اساس این مهارت‌های پایه گسترش می‌یابد و زمینه را برای یادگیری ورزش‌های پیچیده‌تر فراهم می‌کند.
متداول‌ترین فعالیت‌های اجباری در جدول زیر نام‌برده شده است. برخی کشورها این اختیار را به مدارس داده‌اند که درباره اختیاری یا اجباری بودن فعالیت‌ها تصمیم بگیرند. در میان فعالیت‌های اجباری تربیت‌بدنی در مدارس، بازی‌ها (معمولاً بازی با توپ) متداول‌ترند.
کم بودن زمان آموزش درس تربیت‌بدنی نسبت به سایر دروس
تعیین زمان لازم برای تدریس درس تربیت‌بدنی از کشوری به کشور دیگر و همچنین در دوره‌های تحصیلی مختلف به‌طور چشمگیر متفاوت است. علاوه بر این در برخی از کشورها در دوره‌های تحصیلی میانی کمترین ساعت آموزشی برای درس تربیت‌بدنی تعیین می‌شود و این در حالی است که در کشورهای دیگر تصمیم‌گیری در این باره را بر عهده مدارس می‌گذارند. برای مثال در سال تحصیلی ۲۰۱۲ـ۲۰۱۱ حداقل میانگین ساعات آموزش درس تربیت‌بدنی توصیه‌شده در دوره ابتدایی در کشور ایرلند ۳۷ ساعت و در کشور فرانسه ۱۰۸ ساعت بوده است. مدت زمانی که در دوره راهنمایی صرف درس تربیت‌بدنی شده از ۲۴ تا ۳۵ ساعت در اسپانیا، جزیره مالت، ترکیه و ۱۰۲ تا ۱۰۸ ساعت در فرانسه و استرالیا متفاوت بوده است. به‌طورکلی، سهم درس تربیت‌بدنی از لحاظ زمانی نسبت به دروس دیگر کمتر است. این واقعیت نشان می‌دهد که این موضوع معمولاً در اولویت قرار نگرفته و به آن کمتر اهمیت داده شده است. اختلاف یادشده در دوره ابتدایی بسیار قابل ملاحظه است. در اینجا زمان اختصاص‌یافته به درس تربیت‌بدنی فقط نیمی از زمان اختصاص‌داده‌شده به تدریس درس ریاضیات است. به‌طور کلی، از سال تحصیلی ۲۰۰۷ـ ۲۰۰۶ تغییر چشمگیری در زمان تدریس درس تربیت‌بدنی ایجاد نشده است.
تربیت‌بدنی و ورزش فوق‌برنامه در اروپا
فعالیت‌های بدنی فوق‌برنامه از قبیل مسابقات یا فعالیت‌های مرتبط با تندرستی بعد از ساعات آموزشی مدارس پیشنهاد شده‌اند. این‌گونه فعالیت‌ها به این دلیل طراحی شده‌اند که فعالیت‌های بدنی، حتی برای افراد جوان، جذاب‌تر و در دسترس باشند. هدف اصلی فعالیت‌های فوق‌برنامه، گسترش یا تکمیل فعالیت‌هایی است که در مدارس انجام شده‌اند. فعالیت‌های بدنی فوق‌برنامه در سطح ملی، منطقه‌ای، محلی و اغلب در سطح مدارس، سازمان یافته‌اند. به این ترتیب، فعالیت‌های فوق‌برنامه در دسترس همه دانش‌آموزان قرار دارند و کودکان دارای معلولیت یا با نیازهای آموزشی ویژه نیز از گروه‌های هدف آن‌هاست.
برخی فعالیت‌های فوق‌برنامه در طول روز در مدارس و حین فعالیت‌های آموزشی نیز انجام می‌گیرند. در برخی از کشورها آموزش تربیت‌بدنی به کلاس درس تربیت‌بدنی محدود نمی‌شوند و روزانه در مدارس انجام می‌پذیرند. برای مثال در بسیاری از مدارس دانمارک، دانش‌آموزان صبح زود، قبل از شروع مدرسه، ورزش می‌کنند. کشورهای دیگر برای اجرای فعالیت‌های بدنی در زمین بازی یا سالن ورزشی از تعطیلی بیشتر مدارس استفاده می‌کنند.
ارزیابی درس تربیت‌بدنی مانند دروس دیگر
در بیشتر کشورها، پیشرفت دانش‌آموزان در درس تربیت‌بدنی مثل هر درس دیگری ارزیابی می‌شود. مهارت‌های دانش‌آموزان فقط در چند کشور به شکل رسمی ارزیابی نمی‌شود. این موضوع در جزیره مالت و نروژ فقط در دوره ابتدایی و در ایرلند در هر دو دوره ابتدایی و متوسطه یک وجود دارد. در بیشتر کشورهای اروپایی پیشنهادهای مؤثری درباره استفاده از روش‌های ارزیابی ارائه شده است. فقط در دو کشور بلژیک و ایسلند، مؤسسات آموزشی در انتخاب روش‌های ارزیابی خود آزادند. اکثر کشورها در پایان هر سال تحصیلی گزارشی شامل نتایج درس تربیت‌بدنی همراه با نتایج سایر دروس ارائه می‌کنند. برخی کشورها معیارهای ارزیابی اصلی را به وسیله ابزارهای مشخص برای دستیابی به ارزیابی پیشرفت دانش‌آموزان جهت ارائه به آموزگاران، توسعه داده‌اند. آن‌ها به نوبه خود می‌توانند از این معیارها برای سنجش پیامدهای یادگیری در سطح ملی استفاده کنند.
تخصص در آموزگاران تربیت‌بدنی
در بیشتر کشورها تصمیم‌گیری درباره اینکه یک معلم عمومی یا متخصص در کلاس درس تربیت‌بدنی قرار بگیرد، به سطح آموزشی بستگی دارد. به‌عنوان یک قاعده کلی، یک آموزگار متخصص ممکن است یک موضوع را بالاتر از سطح آموزش‌وپرورش آموزش دهد. در دوره ابتدایی درس تربیت‌بدنی را آموزگاران متخصص و عمومی تدریس می‌کنند، در حالی‌که در دوره متوسطه یک، آموزگاران تربیت‌بدنی به موارد تخصصی گرایش دارند. با توجه به مقررات مربوط به صلاحیت، معلمان متخصص در دوره ابتدایی باید مدرک لیسانس داشته باشند، در حالی‌که در دوره راهنمایی یا باید دارای مدرک لیسانس باشند یا همان‌طور که قبلاً گفته شد، در ۱۵ کشور باید مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند. فرصت‌های پیشرفت شغلی پیوسته در طول دوره اشتغال به آموزگاران عمومی و متخصص ارائه می‌شود.
اصلاح وضعیت درس تربیت‌بدنی در بسیاری از کشورها
تقریباً یک‌سوم کشورها در حال برنامه‌ریزی برای درس تربیت‌بدنی و اصلاح وضعیت آن هستند. برای مثال، پرتغال و فنلاند قصد دارند مستقیماً از طریق افزایش حداقل ساعت تدریس درس تربیت‌بدنی میزان فعالیت‌های بدنی را افزایش دهند. یونان و مجارستان قصد دارند در چشم‌انداز آینده فعالیت‌های‌بدنی سازمان‌یافته مدارس، تغییر ایجاد کنند. همچنین در بسیاری از کشورها، اصلاحات ملی به دنبال بهبود شرایطی است که آموزش موضوع موردنظر آموزگاران آن را ارتقا می‌دهد.
پی‌نوشت‌ها
1. Lisbon Treaty
2. Eurydic network
منبع
«Physical Education and Sport at school in Europe»; Eurydjc network. European Commission. Education and Training.
۸۳۰۲
کلیدواژه (keyword):
گزارش,تربیت بدنی,ورزش,یوریدیک,مدارس اروپایی,