بابا رو بیشتر دوست داری یا مامان؟

معمولاً فرزندان در پاسخ به این دست سؤالات بزرگ‌ترها که در ادامه می‌خوانید، ترکیب واژگان و جواب یکسانی دارند:

• با کی رفتی مسافرت؟

• با کی دوست داری غذا بخوری؟

• با کی می خوای بیای خونه‌مون؟ و...

بیشتر آن‌ها در پاسخ می‌گویند: «مامان و بابا»؛ اما برخلاف سرشت پاک، دوست‌داشتنی، مهربان و عدالت‌محورشان، گاهی ما از آن‌ها می‌پرسیم: «بابا رو بیشتر دوست داری یا مامان؟»

با این سؤال دانسته یا ندانسته او را بر سر دوراهی کاذبی قرار داده‌ایم که لحظاتی را مات و مبهوت سپری می‌کند و در پی یافتن جواب مناسب تلاش فراوانی انجام می‌دهد. آیا این سؤال با جهان ذهنی بی‌آلایش فرزندان هماهنگ است؟ مثل اینکه از کودکی بپرسید: کدام چشمت را بیشتر دوست داری؟ باید کمی بیندیشیم!

با طرح سؤال مذکور، چه چیزی وارد دنیای افکار فرزند می‌شود؟ آیا او معنی و مطلب جدیدی را می‌آموزد؟ اینکه می‌توان یکی از عزیزترین عزیزان را بیشتر از دیگری دوست داشت و دیگری را کمتر؟! می‌توان حساب نزدیکان را از هم جدا کرد؟!

اگرچه این مفاهیم به‌ تدریج و با رشد فکری فرزندان روشن می‌شود، ولی طرح آن در سنین پایین مناسبتی با فکر معتدل و روان پاک آن‌ها ندارد. علاوه بر این، موضوعی انحرافی و تشویشی کودکانه در نظر او تولید می‌شود و مدیریت عاطفی‌اش را دچار آسیب می‌کند.

فرزندان در حقیقت تمایلی به سطح‌بندی محبت میان پدر و مادر و انتخاب گزینۀ بهتر ندارند. آن‌ها با موهبت فطری و خدادادی پاکی متولدشده‌اند و محبت بدون تبعیض نسبت به والدین، زاییدۀ همین شعور درونی و زلالی روح آن‌هاست. پدران و مادران مؤمن، سهم عمده و مسئولیت حساسی را در تربیت عاطفی و مدیریت احساسات دختران و پسران دارند. شاید توجه جدی به برخی نکات بتواند یاریگر ما در ایفای این نقش خطیر باشد.

 

۱. چگونه باید کودکان را از این دوراهی های کاذب نجات داد؟ چطور آن‌ها را از آسیب‌ها و آفات برخوردهای مشابه ایمن کنیم؟ شاه کلید اصلی هدایت عاطفی و تصمیم‌گیری درست کودک، در دست پدر و مادر است؛ آن‌ها باید با پشتیبانی از یکدیگر در نوع و روش برخورد با کودک، دوشادوش هم او را رشد بدهند. تکذیب یکدیگر در سبک سخن و رفتار با کودک در حضور او، انگیزۀ او را در تبعیض مهرورزی به آن‌ها بالا می‌برد. هنگامی که فرزند در درون خانه با هدایت عاطفی و بستر محبت‌آمیز مناسب و موفقی تربیت شود، در قبال سؤالات نادرست دیگران مقاومت می‌کند و سطح آسیب‌پذیری او به حدأقل می‌رسد. یادآوری جلوه‌های محبتی و کارهایی که پدر برای آسایش فرزند انجام می‌دهد توسط مادر خانواده و برعکس آن، یعنی بیان زحمت‌ها و نیکی‌های مادر برای راحتی کودک توسط پدر به فرزند، مسئله‌ای است که فرزندانمان را از گرفتار شدن در این دوراهی‌ها بیرون می‌کشد. پدر و مادر، جای اینکه همراه و هم‌تیم فرزند بشوند و به سرزنش یکدیگر بپردازند، لازم است پشتیبان یکدیگر باشند.

 

۲. فرزندان گل‌های زندگی‌اند و محبت و دوست داشتن آنان موهبتی الهی است. این مهربانی امری درونی است و به‌طور طبیعی ممکن است فردی یکی از فرزندان خود را بیشتر از بقیه دوست داشته باشد. شدت محبت به فرزندان «رحمت» آفریدگار را جلب می‌کند؛ امام صادق ؟ع؟ فرمود: «قطعاً خدای عزیز و بزرگ به کسی که محبت زیادی به فرزندش دارد، رحم می‌کند».^۱

 

۳. موضوع ابراز محبت و علاقه، جدا از اصل محبت است. انسان‌ها باید مهرورزی و عشق به اولاد را بروز بدهند. یکی از ارکان تربیت صحیح برخورد با محبت و ابراز آن است. مردی که کودکش را نبوسد، در آغوش نکشد و گرمای مهرش را به او نچشاند، به‌زودی نوجوان آینده‌اش را در معرض آغوش و بوسه‌های آلوده خواهد دید. مردی به محضر رسول خدا؟ص؟ رسید و گفت: من هرگز کودکی را نبوسیده‌ام! هنگامی‌که از محضرش خارج شد، پیامبر فرمود: «او مردی است که در نظر ما از اهل آتش است».^۲

 
 
ممکن است مادر یا پدر، یکی از فرزندان را به دلیل یک ویژگی جسمی یا حادثه‌ای خاص یا رفتار شایسته یا هر چیز دیگری بیشتر دوست بدارد؛ اما حق ندارند این کشش و علاقه را ابراز کنند و به رخ دیگر خواهران و برادران او بکشند. آثار سوء تبعیض رفتاری در صفاتی چون حسادت، بدبینی، رقابت ناسالم، ریا و خودبرتربینی میان فرزندان دیگر آشکار می‌شود. این آفات رفتاری، گاهی می‌تواند خط‌مشی رفتاری بچه‌ها با یکدیگر را تا پایان عمر تحت‌الشعاع قرار دهد که ریشۀ این گرفتاری‌ها، اظهار غلط مهر مادری یا محبت پدری بوده است. در گفتار نورانی اهل‌بیت (ع) چنین هشدارهای تربیتی دقیقی به چشم می‌آید؛ به این دو روایت دقت کنید:

پیامبر مردی را دید که یکی از دو پسرانش را بوسید و دیگری را نبوسید سپس فرمود: «چرا میان آن دو مساوات را رعایت نکردی؟»^۳

و نیز فرمود: «در پنهان هم عدالت بین فرزندانتان را رعایت کنید؛ همان‌طور که دوست دارید آن‌ها در نیکی و لطف به شما عدالت داشته باشند».^۴

بنابراین در ابراز محبت به اولاد باید از اصل مساوات پیروی کرد تا صلح و صفای فرزندان در آینده خدشه‌دار نشود و ستمکاری و تبعیض در سپهر روشن زندگی‌شان جلوه گری نکند.

 

پی‌نوشت‌ها:
۱. بحارالأنوار، ج ‏۱۰۱، ص ۹۱.
۲. همان، ص ۹۹.
۳. مکارم‌الأخلاق، ص ۲۲۰.
۴. همان.