دکتر مهدی واحدی: ما به‌خاطر حضور در مجله رشد فناوری آموزشی به‌نوعی خود را آموزش‌و‌پرورشی هم می‌دانیم؛ گرچه متعلق به آموزش عالی هستیم، اما خداوند متعال این توفیق را داده‌است که در جمع بهترین خدمت‌گزاران نظام جمهوری اسلام باشیم و معتقدیم بهترین نیروها آن‌هایی هستند که در آموزشوپرورش مستقرند. به همین لحاظ، این توفیقی است که امروز در این جمع مبارک هستم. در ایام چهلم شهادت سردار قاسم سلیمانی قرار داریم و یاد و خاطره آن عزیز به‌دست‌آمده (نه از دست رفته) را گرامی می‌داریم. همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند: « شهید سلیمانی یک مکتب بود، یک مدرسه بود، یک راه بود.»
بار سنگینی روی دوش معلمان جامعه قرار دارد، چون این مدرسه و مکتب انسان‌ساز است. از دل این مکتب سلیمانی‌ها بیرون خواهند آمد و پرمسئولیت‌ترین افراد در ساخت این مکتب، نیروهای آموزشوپرورش و دانشگا‌هی هستند. ابتدا باید چارچوب این مکتب تبیین شود. این مکتب چه بوده که از دل آن سلیمانی بیرون آمده‌است! گام اول انقلاب و نتیجه و عصاره آن شخصیتی به نام قاسم سلیمانی است که حیات او یک برکت بود و شهادت او برکت مضاعف برای جهان اسلام. این انسان در چه مکتبی تربیت شده‌است؟ این مکتب چه ویژگی‌هایی داشته‌است؟ این همه ارادتی که همه مردم ما از هر اندیشه و تفکری به ایشان داشتند، نشان می‌دهد او انسان جامعی بوده و ما در گام دوم انقلاب اسلامی به این انسان‌ها بسیار نیازمندیم.
امروز از دیدگاه‌های انتقادی که هم نکات مثبت و هم نکات منفی دارند خواهیم شنید. از آقای مولایی که زحمت کشیدند این جلسه شکل بگیرد هم تشکر مخصوص می‌کنیم. شاید اصلی‌ترین محمل و محفل که باید محل گفت‌وگو درباره این مجله باشد، دفتر فناوری آموزشی هر اداره است. ما این کار را شروع کرده‌ایم. یکی از مشکلاتی که خیلی هم جدی است و مجله ما و همه مجله‌های دیگر و بیشتر مجلات بزرگ‌سال دارند، ارتباط کم‌رنگ بدنه آموزشوپرورش با نهاد تولیدکننده مجلات است که به کیفیت محتوای مجلات آسیب می‌‌زند.
این مجلات با کسانی سر و کار دارند که مشغول مدیریت تعلیم و تربیت هستند؛ یا کارشناس‌اند یا معلم یا بالاخره دستی در تعلیم و تربیت کشور دارند. زحمت قابل‌توجه و هزینه‌های جدی صرف می‌شود برای اینکه این مجلات تولید شوند و به دست دانش‌آموز و معلم برسند.
هدف ما از تشکیل این جلسه، شکل‌‌دادن به این ارتباط است. تک‌تک شما توانمندی‌هایی علمی و تجربی دارید که به درد مجلات رشد می‌خورند. آماده شنیدن صحبت‌های شما هستیم.
چند جمله هم در مورد فناوری آموزشی بگویم و سپس در خدمت نظرات شما باشم. در دنیا دست‌کم دو سه دهه است که فناوری آموزشی از برداشت سخت‌افزاری و ابزاری فاصله گرفته‌است. فناوری آموزشی دیگر به معنای تخته هوشمند، ویدئو پروژکتور یا محتوای الکترونیکی صرف نیست. البته این‌ها هست، ولی فناوری آموزشی حتی فقط به معنای نرم‌افزارهایی که این سخت‌افزارها ارائه می‌کنند هم نیست. امروز فناوری آموزشی در جایگاه حل مسئله ایستاده است. یک تعریف فناوری آموزشی عبارت است از اینکه: «آنچه به ما کمک می‌کند مسئله‌های فرایند تعلیم و تربیت را حل کنیم.» این مسئله ممکن است به روش‌ها، ابزارها، بینش و منش‌ها مربوط باشد. یعنی در شرایطی که معلمی درک صحیحی از کلاس درس و فرایند یاددهی-یادگیری ندارد، اگر ما بتوانیم این مسئله را حل کنیم، از فناوری استفاده کرده‌ایم. مستحضرید که معنای عام کلمه فناوری ابزارها و وسایل نیست، معنای صحیح آن استفاده از آخرین دستاوردهای علمی برای حل مسائل عملی است. حالا در آموزش، اگر ما از آخرین یافته‌های علومی مانند روان‌شناسی تربیتی، فلسفه تربیت، برنامه‌ریزی آموزشی، برنامه‌ریزی درسی و مدیریت آموزشی این مسئله‌ها را در آموزشوپرورش حل کنیم، می‌شود فناوری آموزشی. پس فناوری آموزشی دایره گسترده‌ای دارد.
ما در مجله نگاهمان به این سمت می‌رود که فناوری کمک کند مسئله‌ها حل شوند. انعکاس معلم برخوردار، معلم چندپایه، معلم منطقه محروم انجام شود و مسئله‌ها حل شود.
بابی هم در سه شماره اخیر مجله باز کردیم به نام «تربیت فناورانه». مسئله خواندن ما محصول شرایط امروز است؛ محصول دوران پسا مدرنیته و دوران شبکه‌محوری دنیاست. برخی افراد در شبکه‌های اجتماعی حضوری فعال دارند و برخی منفعل عمل می‌کنند. درصد کمی از اعضای جامعه (حدود یک درصد) تولیدکننده‌اند و حضور فعال دارند و محتوا تولید می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد، حدود ۶۰ میلیون از افراد در ایران به وب اتصال دارند که از این تعداد ۵۰ میلیون به شبکه‌های اجتماعی متصل‌اند. این رقم قابل توجه است. تعداد بسیار کمی از این افراد تولیدکننده‌اند و اکثر آن‌ها کاربر صرف هستند.
دنیای شبکه‌محور آثار قابل توجهی روی این کاربران داشته‌است؛ روی نسل ۷ تا ۲۱ سال که امروز در تقسیم‌بندی‌های نسلی به آن‌ها نسل Z گفته می‌شود و مخاطبان شما در مدرسه‌ها و مخاطبان ما در دوره کارشناسی در دانشگاه‌ها هستند. این‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و ما بدون فهم این ویژگی‌ها نمی‌توانیم درباره‌شان نقش چندان مناسبی ایفا کنیم و اثرگذار باشیم. ما نسل مهاجران دیجیتال هستیم، ولی این افراد بومیان دیجیتال محسوب می‌شوند. آن‌ها در فضای دیجیتال به دنیا آمده‌اند و در این فضا تنفس می‌کنند و دغدغه‌ها و مسائلشان بیشتر در این فضا رخ می‌دهد. منتها نسل ما نسل مهاجران دیجیتال است. ما به فضای این بومیان دیجیتال رفت و آمد می‌کنیم و دوباره بر می‌گردیم به فضای سنتی. اما آثار این شبکه‌ها ما را هم فراگرفته‌است. یکی از آثار این است که انسان‌ها زیاد می‌خوانند، اما عمیق نمی‌خوانند. زیرا ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی کوتاه‌‌‌نویسی است و آنچه کوتاه نوشته‌شده‌است نمی‌تواند عمیق باشد.
نسل امروزِ محصول شبکه‌های اجتماعی انسان‌هایی هستند پر از اطلاعات، ولی عمق این اطلاعات اندازه بند انگشتان است. اما به چه کسی می‌گویند دانشمند؟ به برکه‌های عمیق، نه به اقیانوس‌های بندانگشتی. و رسیدن به برکه‌های عمیق، چاره‌ای جز خواندن ندارد؛ کتاب خواندن و مقاله خواندن.
یکی از مخاطرات دوران جدید این است که انسان‌ها عمیق نمی‌خوانند و نمی‌توانند عمیق حرف بزنند و عمل کنند. چه باید کرد؟ باید مخاطرات آن را فهم کرد، یعنی باید فهمید ما چقدر در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذاریم و به چیزی دست می‌یابیم. باید نتایج را به اطلاع افراد دیگر هم برسانیم. مستحضر باشید حجم این اطلاعات که در شبکه مجازی قرارگرفته‌اند هم موردنیاز نیست. می‌گویند حجم اطلاعاتی که در یک شبانه‌روز در دسترس ما هست، برابر با همه اطلاعاتی است که انسان تا قرن ۱۸ به آن دسترسی داشته‌است.
صحبت‌های من طولانی شد! در خدمت همکاران گرامی هستیم.
آقای نجفی (راهبر آموزشی): در نظر شما مخاطب مجله یا نشریه معلمان هستند؟ اگر معلمان هستند، می‌بینیم در مدرسه‌هایی که مجله وجود دارد، معلمان آن را نمی‌خوانند. دلیل آن وجود فاصله بین مجله و مخاطب است. هر گاه فیلمی اکران می‌شود، وقتی مخاطب را جذب می‌کند که مخاطب احساس کند فیلم مطابق با نیاز اوست. این مجله چند قدمی از آموزشوپرورش ما جلوتر است و در واقع نیاز موجود در آموزشوپرورش در این مجله مطرح نمی‌شود. مواردی که معلم نیاز دارد هست، ولی بسیار کم. برای مثال در مجله موضوع کلاس‌های چندپایه مغفول مانده‌است.
طرح‌هایی در آموزشوپرورش اجرا می شوند که در مجله هیچ اشاره‌ای به آن‌ها نشده است؛ مثل طرح جابربن حیان یا طرح سواد خواندن. در این مجله در اجرای این طرح‌ها به آموزشوپرورش چه کمکی شده است؟ البته نشریه نسبت به شماره‌های قبل بهتر شده‌است. مطالب شماره‌های قبلی خیلی کلی‌تر بودند، ولی الآن جزئی‌تر و کاربردی‌ترند.
نرجس حاج مهدی (کارشناس پیش‌دبستانی): موردی که ما در ابتدای امر مشاهده می‌کنیم این است که ما به‌موازات تغییر نام مجله، تغییر روند مجله را هم مشاهده می‌کنیم. در سال‌های قبل تکنولوژی آموزشی را داشتیم و امسال فناوری آموزشی را داریم. یک حرکت نظر به عمل را هم در مجله مشاهده می‌کنیم. قبلاً مطالب کلی‌تر و نظری بودند، اما الآن کاربردی‌تر شده‌اند. طراحی جالب‌تر و اینفوگرافی‌ها جذاب‌ترند. نکته خوب این مجله، معرفی فیلم‌های مناسبِ پخش در مدرسه‌ها بود. اما انتقادی که به آن وارد است اینکه لینک دسترسی به فیلم‌ها معرفی نشده است. مورد بعدی این است که معلمان دو دسته‌اند: ۱. معلمان فناور؛ ۲. معلمان مقاوم در برابر فناوری.
ما ابتدا باید ببینیم مخاطبان ما بیشتر در کدام دسته قرار می‌گیرند تا مطالب با توجه به ویژگی‌های مخاطب عرضه شوند. برای مثال اگر ما می‌بینیم مخاطبانمان بیشتر به فناوری علاقه‌مند هستند، بیاییم برایشان مجموعه آموزش‌هایی قرار دهیم. برای مثال، یکی از مطالب مجله در مورد معلم‌هایی است که از وسایل کمک‌آموزشی استفاده می‌کنند. باید آموزش‌هایی داشته باشیم که معلم در منطقه‌ای حاشیه‌نشین با وسایل ساده بتواند وسیله‌ای فناورانه بسازد و از آن استفاده کند. مورد بعدی معرفی سایت‌های داخلی و خارجی برای عمق بخشیدن به یادگیری آموزگاران است. گله این است که مجله هیچ اشاره‌ای به دوره پیش‌دبستانی نکرده است، بنابراین مربیان پیش‌دبستانی نمی‌توانند هیچ استفاده‌ای از مجله بکنند.
علی‌اکبر رستمی (معلم روستا): این مجلات در روستا بسیار سخت به دست آموزگاران می‌رسند. اگر میزان دسترسی و پخش مجلات تسهیل شود، شاید آموزگاران ما بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. همچنین، لازم است راه همکاری معلمان با مجله تسهیل شود تا معلمان بتوانند سختی‌هایی را که تجربه می‌کنند و راه‌هایی را که برای رفع مشکل و سختی پیدا کرده و به کار برده‌اند، در مجله چاپ کنند تا دیگر آموزگاران از آن‌ها استفاده کنند.
اکرم صالح زاده (معلم پایه چهارم): مسئله‌ای که به ذهن من می‌رسد، پیوند موضوعی است. اگر در ابتدا و انتهای مجله پیوند موضوعی داشته باشیم، برای انسجام فکری معلمان بهتر خواهد بود. در واقع، اگر مطالب حوزه ابتدایی از حوزه متوسطه جدا شوند، بهتر خواهد بود. در مورد نگارش مقاله‌ها در مجله باید گفت، معلم در صورتی احساس نیاز می‌کند و انگیزه خواندن پیدا می‌کند که تجربه و مقاله هم جنس خود را ببیند و بخواند. بنابراین، اگر امکان چاپ مقالات و تجربه‌های معلمان تسهیل شود، در افزایش انگیزه آنان به مجله بی‌تأثیر نخواهد بود و معلمان از خواندن آن لذت بیشتری خواهند برد. مطلب بعدی در مورد پرسش و پاسخ و بحث با دست‌اندرکاران مجله در مورد محتوا و ساختار است که کار جالبی خواهد بود. پیشنهاد می‌کنم در روز حدود ۱۰ دقیقه زمان برای مطالعه مجلات رشد در مدرسه‌ها اختصاص پیدا کند و معلمان در همان زمان در مورد یک مطلب از مجله به بحث و گفت‌وگو بنشینند.
سیدعلی هاشمی: من قسمت پرونده ویژه را خیلی دوست داشتم و احساس کردم نسبت به مجلات قبلی کاربردی‌تر شده است. باز هم جای کاربردی‌تر شدن دارد. مثلاً قسمتی که یکی از نویسندگان در مورد ابزارهای آموزشی مطالبی را نوشته بودند، بهتر بود مطالب دقیق‌تر و اهداف به صورت رفتاری بیان شوند. پیشنهاد من برای خوانده‌شدن این مجله توسط معلمان این است که ضمن خدمتی برای آن در نظر گرفته شود. مورد بعدی، توجیه شدن مدیر مدرسه درباره اهمیت این مجله است. در این صورت مدیر می‌تواند قفسه‌ای را در مدرسه ایجاد کند تا معلمان به صورت ماهانه از این مجلات در شورای آموزگاران استفاده کنند. برای مثال، در قسمت جدول‌ضرب که برای کلاس سوم هست، بازی‌هایی طراحی شده‌است، اما اگر در طراحی این بازی‌ها یک فناور آموزشی به صورت تلفیقی با یک معلم کار کند، نتیجه کار بهتر خواهد بود. در آخر سؤالم این است که چرا اسم مجله از تکنولوژی آموزشی به فناوری آموزشی تغییر کرده است؟
دکتر مهدی واحدی: به دلیل پاسداشت زبان فارسی. مجموعه فرهنگستان زبان معادل فارسی تکنولوژی را فناوری ترجمه کرده است.
اعظم معتمدی: مجله با اهداف کلان آموزش و پرورش همسوست. برای مثال، آموزش مهارت‌ها، نمایش خلاق و مسئولیت‌پذیری که با ساحت‌ها همسوست. دیگر نکته مثبت این مجله، آوردن مقالات به‌روز است.
مهدی طاهری‌اصل: گسستگی بین معلم و محققان موضوع اصلی این مجله است. اگر بتوانیم بین محققان و آموزگاران ارتباط ایجاد کنیم، مشکل حل خواهد شد. به عبارت دیگر، اگر نویسندگان مجله با آموزگاران ارتباط برقرار و نظراتشان را عملی کنند، بهتر خواهد بود.
معصومه قلی‌زاده: مجله بسیار پویاست. اگر این مجله یک پیوست مثل بروشور یا لوح فشرده داشته‌باشد که بتوان فیلم آموزشی یا تجربه‌های معلمان را در آن قرار داد تا معلمان و آموزگاران در اوقات فراغت از آن استفاده‌کنند، شاید معلمان راغب شوند اصل مجله را مطالعه کنند. مورد بعدی اینکه مباحث جذاب این مجله می‌تواند در جلسه شورای آموزگاران استفاده شود تا آن‌ها به مطالعه ترغیب شوند. لحاظ کردن ضمن خدمت در مجله یا در نظر‌گرفتن بند ارزشیابی برای استفاده آموزگاران از مجله هم یک پیشنهاد است. وجود یک پیش نمایش از شماره‌های بعدی در مجله می‌تواند معلمان را به دنبال‌کردن و مطالعه مجله تشویق و انگیزه لازم را در آنان ایجاد کند. اگر مسائل خاص بعضی از استان‌ها هم در مجله آورده شود، جالب خواهد بود؛ برای مثال استان قم که استانی مهاجرپذیر است. اگر بحث دو زبانه‌بودن در مجله آورده شود، مناسب خواهد بود. خوب است در مورد چگونگی شاداب‌سازی کلاس‌ها هم مطالبی آورده شود.
ولی‌الله طبـری (کـارشناس اختلالات یادگیری): من با این پیشنهاد که مطالب نظری را حذف کنیم مخالفم. اینکه ما برای هر کاری نمونه‌ای در اختیار آموزگاران قرار دهیم، خلاقیت را از آموزگار می‌گیرد. ما باید نظریه و اصل مطالب را به آموزگاران آموزش دهیم. این آموزگاران هستند که با توجه به خلاقیت خود و شرایطی که در آن قرار دارند، از نظریه‌ها استفاده می‌کنند و آن‌ها را به کار می‌بندند.
زینب عارفی (کارشناس فناوری و گروه‌های آموزشی): من در پژوهشی با هدف تعیین میزان آشنایی معلمان با مجله رشد فناوری آموزشی و کاربرد آن، با ۸۰ نفر مصاحبه داشتم. در نهایت به این نتایج دست یافتم:
۱) ۶۸ درصد از معلمان از وجود چنین مجله‌ای اطلاع ندارند و فقط معلمان مدرسه‌های برخوردار مخاطب این مجله هستند.
۲) ۲۲ درصد از معلمان مجله را دور از واقعیت می‌دانند.
۳) ۱۰ درصد از آموزگاران درباره فناوری آگاهی ندارند و فاصله بین آن‌ها و دانش‌آموزان در رابطه با میزان دانش و کاربرد فناوری بسیار زیاد است. بنابراین ترجیح می‌دهند به این حوزه وارد نشوند.
با توجه به نتایج بیان شده، باید در رابطه با اطلاع‌رسانی مجله رشد فناوری اقداماتی صورت گیرد. همچنین، باید نمونه‌هایی از فعالیت‌ها و کارهای همه معلمان، حتی کارهای ساده معلمانی که در مناطق کم برخوردار هستند، در این مجله چاپ شوند تا بتواند مخاطبان بیشتری را از گروه‌های مختلف جذب کند. مورد آخر اینکه ما باید از طریق این مجله و آموزش‌های لازم، آگاهی معلمان را در زمینه فناوری بالا ببریم و فاصله آن‌ها را از دانش‌آموزان در این حوزه کم کنیم. برای مثال، در شماره‌ای از این مجله، محتوای الکترونیکی آموزش حرف عین از طریق نرم افزار «استوری‌لاین» معرفی شده بود، اما درباره اینکه خود معلمان چگونه می‌توانند این محتوا را تولید کنند، مطلبی بیان نشده بود. اگر در هر شماره قسمتی از یک نرم افزار به‌صورت پیوسته آموزش داده شود، می‌توانیم دانش آموزگاران را بالا ببریم.
دکتر مهدی واحدی: از همه عزیزان ممنونم و بحث‌ها را جمع‌بندی می‌کنم. اگر مجله‌ای در نقاط دوردست اشتراک ندارد، مسئولان اداره‌های آموزشوپرورش می‌توانند نسخه الکترونیکی مجله را به اشتراک بگذارند. البته اپلیکیشنی هم در حال طراحی است که محدودیت‌های فیزیکی و پی‌دی‌اف را ندارد.
در رابطه با تیمی که مطالب مجله را می‌نویسند باید گفت، ما از طریق فردی که متخصص گرافیک و صفحه‌آرایی است، یک مسیر طراحی به روز را انتخاب کرده‌ایم. همچنین، تیم ما از هشت نفر تشکیل شده‌است که شش نفرشان معلم هستند. همه ما پژوهش‌گر صرف نیستیم و با آموزش هم بیگانه نیستیم. منتها همه نویسندگان ما کارشناس ارشد به بالا هستند؛ یعنی یا دکترا دارند یا دانشجوی دکترا در رشته تکنولوژی آموزشی هستند و متخصص‌اند. ولی با وجود این، من به این خاطر اینجا هستم که از دل این جلسه کانالی ارتباطی بین ما و کسانی شکل بگیرد که به نوشتن علاقه‌مندند و کارهای بدیع انجام می‌دهند. ما آمادگی همکاری با افراد علاقه‌مند را داریم. من خانم عارفی را نماینده مجله رشد فناوری در استان قم تلقی می‌کنم. هر کس که برای مثال مقاله‌ای دارد، یا فعالیت خاصی انجام داده است و او را می‌شناسید، می‌تواند از این طریق با ما ارتباط برقرار کند. ما روزانه ایمیل‌ها را بررسی می‌کنیم و پاسخ می‌دهیم. من ایمیل‌ها را می‌بینم و اگر مقاله‌ای رد شود، باز هم با ذکر دلیل پاسخ آن را می‌دهم. اگر هم نیاز به اصلاح داشته باشد، برای نویسنده می‌نویسیم که چرا مطلب ایشان قابل انتشار نیست. حتی اگر مطلب با مجلات دیگر رشد مرتبط باشد، به آن‌ها ارجاع می‌دهم.
در پایان، از حضور همه عزیزان سپاسگزارم و امیدوارم نتایج چنین جلساتی، خودش را در ارتقای کیفی مجله در آینده نشان بدهد.