کدام نوع سنجش
در دوره‌هـای
مـجــازی که سنجش پایانـی با چالش‌هایی
مواجه است بهتر است از سنجش تکوینی استفاده شود. بازخورد سازنده تکوینی هم می‌تواند
انگیزه دانشآموزان را تضمین کند.
بازخوردها دو نقش دارند: ارزشیابی و راهنمایی ـ انگیزشی. اگر بازخورد مناسب در
زمان مناسب داده نشود، به‌تدریج
دانش‌آموز بازخورد را جدی نمی‌گیرد.
این انگیزه‌سازی می‌تواند
با ذکر مسائل نه‌چندان مشکل، امکان
دستیابی به موفقیت‌های کوچک را برای دانشآموزان
فراهم کند. به این ترتیب، معلم می‌تواند
با طراحی روبریک1 امکان سنجش شخصی جزئی درباره تکالیف را برای دانش‌آموز
فراهم کند. دانش‌آموز هم می‌تواند
اهداف و عملکرد کلی خود یا دیگر دانشآموزان
را با سنجش تکوینی کلی ایجاد کند.
پایانی بر سنجش پایانی
حال که فضای آموزش دستخوش تغییر شده است،
نوع سنجش پایانی نیز باید تغییر کند. در آموزش مجازی، دانش‌آموز
مسئول یادگیری خود است و با این کار ریسک‌پذیری
را می‌آموزد. بسیاری از متخصصان
سنجش در دنیا بر این باورند که سنجش‌های
پایانی در آینده جای خود را به سنجش‌های
تکوینی می‌دهند و آن زمان و
انرژی که برای سنجش‌های
پایانی مورداستفاده قرار می‌گیرند،
برای عمق بخشیدن به یادگیری به‌کار
خواهند رفت.
هدف اصلی از سنجش پایانی، اطمینان از یادگیری مهارت یا دانش
لازم توسط دانشآموزان است. معمولاً
سنجش‌های یک‌باره
در پایان سال، سنجشی سطحی از دانش و مهارت دانشآموزان
هستند. دانشآموزان معمولاً برای
امتحانات خود را آماده می‌کنند.
یعنی سطح مهارت و دانش آن‌ها
در قبل و بعد از امتحان، ممکن است بسیار پایین‌تر
از روز امتحان باشد. اما اگر دانش‌آموز
بداند امتحان پایانی وجود ندارد، سعی می‌کند
در طول سال سطح یادگیری خود را بالا نگه دارد.
در سنجش‌های
پایانیِ مرسوم، مانند امتحان پایانی، معمولاً توانایی‌های
سطح پایین (مانند یادآوری و دانستن) سنجیده می‌شوند.
اما در سنجش تکوینی بر اساس پروژه‌های
کلاسی، می‌توان توانایی‌های
سطح بالا (مانند ترکیب، ارزشیابی و
خلق) را سنجید. در این نوع سنجش استفاده از هر
منبعی آزاد است، انگیزه برای انجام پروژه بیشتر است و استرس و نگرانی بسیار کمتر.
حتی تعریف پروژه‌های گروهی به‌عنوان
سنجش از دانشآموزان، می‌تواند
به تقویت مهارت‌هایی چون حل مسئله،
تفکر نقادانه و خلاقیت که نقش مهمی در زندگی واقعی دارند، کمک کند.
انواع سنجش
1. سنجش برای یادگیری2
نوعی سنجش تکوینی است که هدف آن پشتیبانی از فرایند یادگیری و یاددهی است. سال‌هاست
این نوع سنجش فرایند یادگیری و یاددهی را بهبود
بخشیده و یکی از مؤثرترین سنجش‌ها،
سنجش برای یادگیری است. در این نوع سنجش که باید هنرمندانه در میان برنامه درسی
معلمان گنجانده شود، معلم سؤال می‌پرسد
و از دانش‌آموز
پاسخی دریافت می‌کند. سپس به دانش‌آموز
بازخورد مناسب می‌دهد. همچنین، معلم از
نوع پاسخ او به سؤال، سنجشی از آموزش به عمل می‌آورد.
او می‌فهمد که دانش‌آموز
در این قسمت از درس مشکل دارد یا نه؟
گام‌های
بعدی تدریس می‌توانند بر‌اساس
این اطلاعات و هوشمندانه برداشته شوند. این نوع سنجش بارها در سال تحصیلی از دانشآموزان
به عمل می‌آید و نه‌تنها
برای معلم اطلاعات مفیدی را از سطح یادگیری دانشآموزان
دربردارد، بلکه همراه با بازخورد مناسب، می‌تواند
به دانشآموزان کمک کند موضوع
در حال تدریس را کاملاً متوجه شوند و در یادگیری‌شان
شکاف به وجود نیاید.
سنجش برای یادگیری می‌تواند
برای بهبود یادگیری دانشآموزان
ضعیف بسیار مفید باشد. قسمتی از سنجش تکوینی روی آموزش مهارت در حد تسلط تمرکز
دارد که آن را یادگیری در حد تسلط می‌نامند؛
یعنی آیا یادگیرنده موضوع را به‌طور
کامل و جامع یاد گرفته‌است
که به سراغ بحث بعدی رفته‌است
یا نه؟
2. سنجش به عنوان یادگیری3
نیز نوعی سنجش تکوینی است که هدف آن ایجاد خودآگاهی در دانشآموزان
از وضعیت خود و ارائه بازخوردهای مناسب توسط معلمان است. از نمونه‌های
این نوع سنجش، روبریک‌ها
یا فهرست‌های وارسی (چک‌لیست) خودارزیابی دانشآموزان
هستند. سنجش تکوینی باید به دانش‌آموز
کمک کند بفهمند در کجای کار است؛ یعنی همان بحث «پارادایم تغییر» و چشم‌اندازی
است که دانش‌آموز در ابتدای سال
هدف‌گذاری می‌کند.
دانش‌آموز با سنجش تکوینی، با معیاری
که در دسترسش قرارگرفته‌است،
خودش را می‌سنجند و معلم هم
وضعیتش را بررسی کند.
3. در سنجش از یادگیری4
یا همان سنجش پایانی، معمولاً به دنبال رتبه‌بندی
یا نمره‌دادن به دانشآموزان
هستیم. سنجش‌های پایانی بر تصمیم‌های
مهم و کلی اثرگذارند. برترین نوع سنجش‌ها
این است که استاندارد باشد. شاید عادلانه
به نظر بیاید. از مثال‌های
این نوع سنجش، امتحانات پایانی سال یا
کنکور هستند.
سخن پایانی
یادگیری و آموزش به‌عنوان
فرایندی فعال باید به‌طور
مستمر و بدون وقفه ادامه یابد. در ارائه آموزش‌های
الکترونیکی، لازم است فعالیت آموزشی از شکل رودررو به حالت مجازی تغییر ماهیت دهد.
سنجش یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هاست
که در مدل جدید باید درباره چگونگی آن تجدیدنظر کرد. در این مقاله مدل‌هایی
از سنجش تکوینی از نوع سنجش برای یادگیری، سنجش از یادگیری، و سنجش در نتیجه
یادگیری مورد بحث قرار گرفتند.
پی‌نوشت‌ها
1. Rubric
2. Assessment for
learning
3. Assessment as learning
4. Assessment of learning
منبع
1. رحیمی و همکاران (1399). بسته تدریس اورژانسی.
T.me/emergencyteachin
teaching