اینیاگرام در عرفانهای شرقی بهویژه در آثار مولانا مطرح شده است. بهطوریکه میگویند مولانا یکی از بزرگان این علم بوده است. اینیاگرام جزو اسرار بوده و سینهبهسینه نقل میشده است. گرجیف پس از سفری پرماجرا به کشورهای یونان، مصر، ترکیه، ایران، افغانستان، هند و نواحی تبت، سرانجام این علم باستانی را به شکلی دستهبندیشده در اختیار علاقهمندان به خودشناسی قرار داد. اینیاگرام واژهای یونانی است که از دو بخش «اینیا» (ennea) به معنای نُه، و «گرام» gram) ) به معنای وجه، مدل و شکل تشکیل شده است.
اینیاگرام نُهوجهیِ شخصیت است. طرحی است که به تبیین نُه مدل ارتباطی انسانها میپردازد. هیچیک از تیپهای شخصیتی اینیاگرام نسبت به تیپهای دیگر برتری ندارد، و هرکدام از تیپهای شخصیتی آن نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارند. با شناخت آنها میتوانیم رابطهای بهتر با خود و دیگران برقرار کنیم. نه تیپ اینیاگرام بهشرح زیرند:
تیپ 1. کمالگرا و مُصلح
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: منظم، عالیطلب، اصلاحگر، منطقی، پایبند به اصول اخلاقی، منتقد خود و دیگران، آرمانگرا، حقبهجانب، علاقهمندی شدید به کار، وسواس تقارن، جدیبودن در تصمیمها، حسابگر، سختکوش، سختگیر، مبادیآداب، وقتشناس و دقیق.
برای برقراری ارتباط با این تیپ جدی و منضبط باشید. به کمالگرایی او احترام بگذارید. وظیفهشناس، حقیقتطلب، کاملاً منصف و باملاحظه باشید. کمتر حرف بزنید و عملگرا باشید. اشتباههای خود را بپذیرید. از دستاوردهای او قدردانی کنید. به او بگویید که قدر نصیحتها و توصیههایش را میدانید. هدفهای آرمانگرایانهای را مشخص کنید.
تیپ 2. کمککننده و بخشنده
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: یاریدهنده، مراقب، بخشنده، امدادگر، کمکگرا، دلسوز، غمخوار، همدل، فداکار، سخاوتمند، دستودلباز، اهل دوستی و معاشرت، تشویقکننده، همراه، پشتیبان، حامی، مهربان، توجهکننده به دیگران، مشتاق به پرورش دیگران، طالب همدلی و تأیید، و مهر طلب.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ پیشقدم شوید. هر وقت امکانش بود، از آنان ستایش و قدردانی کنید. همیشه به نیازها و مشکلاتشان توجه کنید. در برقراری ارتباطی گرم و شخصی با آنان همراهی کنید. اگر خواستید از آنان انتقاد کنید، این کار را با ملایمت انجام دهید. وقتی با آنان هستید، شوخی کنید و خوش بگذرانید. به آنان بگویید که چقدر برای شما مهم و ویژه هستند. عواطف و احساساتتان را نسبت به آنان بروز دهید. به آنان بگویید که چقدر جذاب هستند و شما از بودن با آنان خوشحال هستید. به آنان بگویید که چقدر دوستشان دارید.
تیپ 3. موفق و بازیگر
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: موفقیتگرا، هدفگرا، نتیجهگرا، جاهطلب، بلندپرواز، سیاستمدار، عملگرا، انگیزهدهنده، تشنه موفقیت، نگران وجهه و محبوبیت خود، ریاستطلب، فعال و پرانرژی، پرشور و شوق، اثرگذار، کامیاب، اهل منطق، منعطف، دارای عزتنفس و اعتمادبهنفس، احساس و عاطفه کم، شهرتطلب، توفیقطلب اجتماعی، انگیزهبخش، برتریطلب، سازگار با محیط، بازیگر، نقشبازیکن، اهمیتدهنده به بازدهی و نتیجه، اجتناب از شکست، عاشق کار، علاقهمند به همگرایی افکار برای حصول یک نتیجه.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، از آنان در مورد کارهایی که انجام میدهند، قدردانی کنید. به آنان بگویید چه زمانی در مورد آنان و دستاوردهایشان احساس غرور میکنید. در انجام کارها، به دست آوردن نتایج و به رسمیت شناختهشدن به آنان بپیوندید. وقتی مشغول کار هستند، مزاحمشان نشوید. جدی و با اراده با آنان برخورد کنید. روی آینده و تلاش و کوشش تمرکز کنید. در مورد عواطف و احساسات با آنان حرف نزنید. در ارتباط با آنان رقابت و مسابقه ایجاد کنید. کاری کنید که موفقیت را بیشتر لمس کنند و موفقیتهایشان را برجسته کنید.
تیپ 4. فردگرا و رمانتیک
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: هنرمند، احساساتی، درک شهودی بالا، خیالپرداز، رمانتیک، خودابرازکننده، زیبادوست، خاص، متشخص، دارای ظرفیت افسردگی، اهل غبطهخوردن، خلاق، آراسته، حساس، دوستدار غم و اندوه و انتظار، مهربان، خوشخلق، خوشسلیقه، نوآور، مبادیآداب، عزلتطلب، وابسته، حساس، گوشهگیر، در خود فرورفته، علاقهمند به تراژدی و عاشقپیشه.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، از حساسیت عاطفی، خلاقیت و آرمانگرایی آنان قدردانی کنید. احساسات خود را بروز دهید. از اینکه بیش از حد منطقی باشید، اجتناب کنید. وقتی آنان ناراحت هستند، روی آنچه که از سر احساس میگویند، حساب نکنید. چرا که ممکن است در حال بیان احساسات زودگذر خود باشند. به لحظه حال اهمیت دهید و مثبت سخن بگویید. به احساس آنان احترام بگذارید. به دنبال تفاهم و همدلی باشید، ولی لازم نیست حتماً با آنان موافق باشید. از آنان زیاد تعریف کنید، این کار به آنان انرژی میدهد. از آنان حمایت و به آنان کمک کنید که ارزش خود را بدانند و خود را بیشتر دوست داشته باشند. به ارتباطات خود جنبه هنری بدهید. از استعارهها در ارتباطاتتان بیشتر استفاده کنید.
تیپ 5. کاشف و محقق
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: پژوهشگر، خردمند، ژرفاندیش، کنجکاو، ذرهبین، زیرک، مستقل، واقعبین، اهل مطالعه، مشاهدهگر، پیچیده، تمرکزگرا، شوخطبع، بازیگوش، متفکر، اندیشمند، دارای افکار بدیع و نو، دانشطلب، جستوجوگر، فکور، فلسفهگرا، دانشپژوه، نکتهسنج، مصمم، جدی، تحلیلگر، حقیقتجو، بیاعتماد، نگران، اندوختهگرا، تیزهوش، عمیق، ناظر، علاقهمند بهتنهایی، پرهیز از شرکت در فعالیتهای اجتماعی، مشتاقِ ذخیره علم و دانش، اجتناب از پوچیِ ناشی از کماطلاعی، اهمیتدهنده به کنترل احساسات، تمایل به حفظ استقلال و گذراندن امور با حداقل امکانات.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، به نیاز آنان برای داشتن حریم خصوصی احترام بگذارید (و بدانید که اگر آنان تنهایی را ترجیح میدهند، به معنی طردکردن شما نیست). اجازه دهید بهراحتی اظهارنظر کنند. بهخصوص درباره احساساتشان، فضا و زمان لازم را به آنان بدهید. به آهستگی و با تفکر به آنان نزدیک شوید و هیچوقت برای سریعتر تماس گرفتن و یا سریعتر تصمیم گرفتن به آنان فشار نیاورید. وقتی درباره ایدهها و زندگی درونی صحبت میکنند، به آنان بپیوندید. درباره اتفاقاتی که برای آنان افتاده است، هیچ پیش فرضی نداشته باشید. از آنان بخواهید که ارتباط مستقیم داشته باشند. با آنان صریح و رک حرف بزنید. به خاطر داشته باشید که ممکن است دلیل گوشهگیری و گستاخی آنان این باشد که احساس راحتی نمیکنند. بدانید که ممکن است دلیل عصبانیت آنان و تکرار حرفشان، فشاری باشد که برای بیان افکارشان احساس میکنند.
تیپ 6. اهل وفا و شکاک
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: وفادار، متعهد، امنیتمدار، مسئول، مضطرب، بدگمان، سختکوش، سازماندهنده، تیزبین، وظیفهشناس، ارزیاب، بازرس، باپشتکار، محتاط، متعصب، راستپندار، تأخیر در انجام کارها، شکاک، محافظهکار، بدبین، منفیباف، امین، معتقد، مسئولیتپذیر، دارای حالت تدافعی توأم با پرخاشگری، نگهبان، عیبیاب، وفادار به دوستان خود، وفادار به باورهای خود، دارای وحشت بیموردِ ناشی از توهم، عدالتطلب، وفاجو، قابلاعتماد، معنویتگرا و سنتگرا.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، پایدار و قابلاعتماد باشید. به آنها در مورد ارتباطی که با یکدیگر دارید، اطمینان دهید. افکار و احساساتتان را فاش کنید. از توجه آنان به مشکلات قدردانی و با قواعد و روندها موافقت کنید. پیش از شروع با تصدیق مشکلاتی که ممکن است رخ دهند، به آنان بپیوندید. تا جای ممکن صریح و رک باشید (مبهم رفتار نکنید). به آنان با دقت گوش کنید. درباره نگرانیهای آنها قضاوت نکنید. لطیفه تعریف کنید و با آنها بخندید. آنها را بهآرامی وارد تجربههای جدید کنید. در برابر واکنشهای بیش از حد آنها، بیش از حد واکنش نشان ندهید.
تیپ 7. ماجراجو و خوشباش
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: تنوعطلب، مشتاق، خوشگذران، پرکار، مشغول، خودانگیخته، سربههوا، اهل بریز و بپاش، اهل دل، خوشبین، معاشرتی، چابک، حراف، مسئولیتگریز، افراطی، تفننطلب، انرژیبخش، کلیتگرا، دارای شور و شوق، خوشخو، خوشقلب، پرانرژی، شلوغ، برونگرا، اجتماعی، خوشباش، سطحی، خلاق، بداههگو، حاضرجواب، حواسپرت، سادهلوح، خوشنیت، خوشمشرب و سرشار از تحرک.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، در خوشبودن و تجسم امکانات جدید به آنان بپیوندید. به داستانها و ایدههای مثبت آنان گوش دهید و از آنان قدردانی کنید. به آنان بگویید که از آنان چه میخواهید و چه انتظاری دارید. از آنان در برخورد با موقعیتها و فعالیتهای پرزحمت حمایت (پشتیبانی) کنید. به پیشنهادهای آنان گوش کنید و هیچگاه روی انجام کارها به یک شیوه خاص اصرار نکنید. با آنان همراهی کنید و در انجام کارها آنان را آزاد بگذارید. به آنان نگویید که چه کاری انجام دهند. هیچوقت سعی نکنید آنان را تغییر دهید (آنان را به همان شکل بپذیرید). انعطاف داشته باشید و تنوعطلبی ایجاد کنید. در ارتباط با آنان شاد و خلاق باشید.
تیپ 8. سلطهجو و چالشگر
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: رئیس، چالشگر، مقتدر، خودبسنده، سرنوشتساز، خودرأی، کلهشق، مواجههگر، قاطع، مستقل، اهل عمل، استوار، اهل رقابت، واقعبین، صریح، رُک، حیلهگر، مُصرّ، خودسر، مبارزهطلب، خشمگین، غضبناک، بیباک، صاحباختیار، دستودلباز، سازنده، استوار، الهامبخش، پیشگام، رهبر، متکی به خود، افراطی، قاطع، پشتیبان، تأمینکننده، کارفرما، خودکامه، لجوج، سرسخت، دارای روحیه شکستناپذیر، جنگجو، قدرتطلب، راسخ، بااراده، بزرگمنش، هدایتکننده، جسور، شجاع، قاطع، رکگو، پرکار، سختگیر، مستبد، تندخو، خودبزرگبین، پرخاشگر و مقابلهگر.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، در عین نرمی و انعطافپذیری، رک و صریح باشید. در مشکلات، با احساس درد درونی او همدلی کنید. در انجام کارها با او همکاری کنید. به او اجازه دهید تنها باشد. از همکاریهای او قدردانی کنید، اما چاپلوسی نکنید. او معمولاً به شکل یک مدعی سخن میگوید. این موضوع را بهعنوان حمله و بیاحترامی به خودتان تلقی نکنید. اگر او فریاد میزند (ناسزا میگوید یا خوشحالی میکند)، بدانید که منظور خاصی از این کارش ندارد، بلکه فقط میخواهد خودش باشد.
تیپ 9. صلحطلب و میانجی
خصوصیات بارز این تیپ عبارتاند از: میانجی، راحتطلب، متواضع، پذیرا، دلگرمکننده، سازگار، خوشخیال، صبور، ثابتقدم، بیخیال، ساده، بیریا، قانع، آرامشبخش، آرمانخواه، فارغالبال، مسالمتجو، بیتفاوت، منفعل، پرخاشگری منفعلانه، محتاط، کمحرف، بیطرف، آرام، تنبل، خاکی، مسئولیتگریز، خونسرد، کسل و بیحال.
برای برقراری ارتباط مؤثر با این تیپ، از برخورد از موضع قدرت، بیصبریکردن و اعمال فشار پرهیز کنید. چنانچه احساس کردید آنان در مورد انجام کاری که قبول کردهاند بیمیل (مخالف) هستند، اجازه دهید آن را انجام ندهند. اگر میخواهید آنان کاری را انجام دهند، حواستان باشد، طرز درخواستتان برای آنان بسیار مهم است. آنان از انتظارات و فشار خوششان نمیآید. دوست دارند به حرفهای شما گوش دهند و به شما کمک کنند، اما از این ویژگی آنان سوءاستفاده نکنید. حرفشان را قطع نکنید، حتی اگر توضیحات اضافه و بدیهی میدهند. بهاندازه کافی برای تصمیمگرفتن و انجام کارها به آنان مهلت بدهید. بدون کنایه و قضاوت میتوانید به آنان ایراد بگیرید. آنان را در آغوش بگیرید و محبت خود را به شکل فیزیکی ابراز کنید. این کار باعث میشود آنان احساساتشان را بهتر بشناسند. آنان بحث خوب را دوست دارند، اما نه تقابل و بحث رقابتی، سختگیر و قانونمند نباشید.