مقدمه
آموزش تلفیقی طیف وسیعی از تصمیم‌ها و برنامه‌ریزی‌های آموزشی را توصیف میکند که آموزش حضوری را با برنامه‌های یادگیری مبتنی بر رایانه تلفیق و تکمیل میکند (برایان و ولچنکووا، 2016). نحوه برقراری تعادل نسبی در میان این دو روش متفاوت است، اما راهبردهای اساسی در میان آن‌ها مشترک است: استفاده از فناوری‌های دیجیتال در سطح شخصی، برای غلبه بر موانع یادگیری مانند زمـان، منـابع مالی، فضـا و تفاوت‌های فـردی یادگیـرندگان (کانکر،2012).
یادگیری تلفیقی الگویی را ترسیم میکند که یادگیرنده‌محور است. برای مثال، به‌جای آموزش‌های چهرهبهچهره به‌صورت سنتی، از مؤلفه‌های برخط برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند (کیم،2013) یا برای سنجش دانش یادگیرندگان، می‌توان از برنامه‌های برخط استفاده کرد.
طراحی محیط یادگیری تلفیقی باید با توجه به اهداف و سیاست‌های آموزشی صورت گیرد، برای مثال، وقوع بحران‌هایی مانند کووید 19 بر نحوه ارائه آموزش‌ها تأثیر بسزایی گذاشته است، به‌گونه‌ای که بخش عمده‌ای از آموزش‌ها به‌صورت مجازی ارائه میشود، اما با توجه به سیاست‌های آموزش‌وپرورش در زمانی که وضعیت مناسب باشد، معلمان می‌توانند در کلاس‌های درس برای تعداد محدودی از دانش‌آموزان حاضر باشند. در این حالت، معلمان از رویکردی تلفیقی برای آموزش‌های خود بهره می‌گیرند.
انواع مدل‌های یادگیری تلفیقی
از مهم‌ترین مدل‌های آموزش تلفیقی که استاکر و هورن به آن اشاره داشتند، می‌توان به مدل‌های چرخشی1، منعطف2، تلفیق شخصی3 و توانمندسازی مجازی4 اشاره کرد (هی و چونگ،2014). هر یک از مدل‌های مطرح شده، با بهره‌گیری از پیشرفت‌های فناوری آموزشی، درجات متفاوتی از یکپارچگی و تعادل را فراهم می‌کنند.
در کتاب «تدریس تلفیقی» که توسط واحدی و زائری (1400) ترجمه شده است به‌صورت مبسوط چیستی این مدل‌ها و چگونگی استفاده از آن‌ها در کلاس‌های مختلف تلفیقی تشریح شده است که در ادامه شرح مختصری از هر مدل ارائه میشود.
1. چرخشی
مدل چرخشی در محدوده زمانی مشخصی تعریف شده است که در آن دانش‌آموزان معمولاً در گروه‌های کوچک با یک معلم یا به‌طور جداگانه با استفاده از فناوری تعاملی، در ایستگاه‌های یادگیری آموزش می‌بینند (برایان و ولچنکووا، 2016).
چرخش ایستگاهی5: در این مدل، یک دوره یا موضوع مشخص (برای مثال ریاضی)، طی برنامه‌ای ثابت، به صلاحدید معلم، تنظیم شده است. همچنین، ایستگاه‌هایی به‌عنوان ایستگاه‌های آموزشی تعبیه شده‌اند که یادگیرندگان در میان این ایستگاه‌ها می‌چرخند. حتماً در یکی از ایستگاه‌ها از منابع برخط استفاده میشود. ایستگاه‌های دیگر ممکن است شامل فعالیت‌هایی مانند آموزش گروهی، کلاس‌های حضوری، پروژه‌های گروهی یا ارائه تکلیف باشند.
چرخش آزمایشگاهی یا کلاسی6: در این شیوه، دانش‌آموزان در طـول برگـزاری یک کلاس مثـل درس ریاضـی، طبق جدولی مشخـص یا توضیح معلـم، بین چند کلاس جابـه‌جا می‌شـوند. از کلاس درس به سایت رایانه می‌روند، از منابع و آموزش‌های برخط برخوردار می‌شوند و در آنجا هر کدام به‌صورت انفرادی یادگیری را ادامه می‌دهند. تنها تفاوت این روش با روش چرخش ایستگاهی در خارج‌شدن دانش‌آموزان از کلاس و رفتن به فضاهای دیگر است.
کلاس معکوس7: مدلی که در آن ارائه محتوای آموزشی و آموزش‌ها در خانه با استفاده از ابزارهای الکترونیکی ارائه میشود و در کلاس حضوری رفع اشکال صورت می‌گیرد. دانش‌آموز می‌تواند محتوای درسی را به‌صورت برخط در خانه و در زمان دلخواه فراگیرد. این شیوه روند آموزش را شخصی‌سازی میکند و آموزش رودررو و کلاسی فرصت مناسب‌تری برای تعامل اجتماعی و گفت‌وگوهای درسی با معلم و هم‌کلاسی‌ها میشود.
چرخش فردی8: در این مدل چرخش، معلم برای دانش‌آموزان زمانی را برای چرخش در بین روش‌های گوناگون یادگیری تعیین می‌کنـد. این مـدل با سایر مدل‌های چرخـش متفـاوت است، زیـرا دانش‌آموز مجبور نیست در همه ایستگاه‌های موجود بچرخد.
2. منعطف
این شیوه برگزاری کلاس نسبت به بقیه روش‌ها منعطف‌تر است و دانش‌آموزان بیشتر به‌صورت خودآموز آموزش‌ها را فرا می‌گیرند؛ هر چند برای هر دانش‌آموز مشخص میشود چه وظایفی را باید به‌صورت برخط و یا با استفاده از فناوری‌ها تکمیل کند، ولی سرعت یادگیری با خود اوست. در این شیوه معلم‌ها نقش راهنما را دارند و در قالب راهنمایی فردبه‌فرد، و مشاوره با گروهی از دانش‌آموزان، راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌کنند. اینکه چه مقدار از زمان یادگیری خودخوان و چه مقدار با حضور معلم انجام شود، با صلاحدید معلم انجام میشود.
3. تلفیق شخصی
این مدل بر نیاز و درخواست دانش‌آموزان مبتنی است. آنان شیوه آموزش و ابزارهای موردنیاز یادگیری‌شان را خود انتخاب می‌کنند. ممکن است ارائه دوره‌ها به‌عنوان مواد تکمیلی رویکردهای سنتی باشند. محتوای تلفیقی را می‌توان در مکان‌های متفاوت، در مدرسه یا خارج از مدرسه، ارائه داد. معلم به‌صورت برخط و تلفنی آموزش‌ها را پیگیری میکند (بیور و همکاران، 2015).
4. توانمندسازی مجازی
بیشتر برای محیط‌های کاری طراحی شده است. آموزش در این مدل هم به‌صورت برخط خواهد بود و هم به‌صورت غیربرخط. اما برخلاف سایر مدل‌ها، برای حضور هر روز دانش‌آموزان در محیط آموزشی، ضرورتی وجود ندارد (الماری و همکاران، 2014).
جمع‌بندی
از مطالب عنوان‌شده درمی‌یابیم، مفهوم یادگیری تلفیقی ابعاد وسیعی را در بر می‌گیرد که این گستره با پیشرفت فناوری بیشتر نیز خواهد شد. بیشتر محققان اتفاق نظر دارند، یادگیری تلفیقی نوعی تجربه یادگیری یکپارچه است که معلم با ارتباط چهرهبهچهره و یا مجازی آن را کنترل و هدایت می‌کنند. در مدل‌های یادگیری تلفیقی به‌دنبال ایجاد تجربه‌های یادگیری مؤثرتر، افزایش دسترسی، انعطاف‌پذیری و کاهش هزینه‌های یادگیری هستیم. سیستم‌های یادگیری آینده نه بر اساس اینکه آیا با هم تلفیق می‌شوند، بلکه بر اساس نحوه تلفیق و تعادل و تعامل از هم متمایز می‌شوند. این سؤال در مورد چگونگی تلفیق یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی خواهد بود که پاسخ آن کاملاً به زمینه، اهداف و سیستم‌ها وابسته است.
پی‌نوشت‌ها
1. Rotation model
2. Flex model
3. Self-Blend model
4. Enriched-Virtual model
5. Station Rotation
6. Lab Rotation
7. Flipped Classroom
8. Individual Rotation
منابع
1. چالز آرگراهام و همکاران (2019) تدریس تلفیقی، دوره ابتدایی تا متوسطه، ترجمه مهدی واحدی و محمدتقی زائری (1400)، معنای خود، تهران
2. Alammary, A., Sheard, J., & Carbone, A. (2014). Blended learning in higher education: Three different design approaches. Australasian Journal of Educational Technology, 30(4). https://doi.org/10.14742/ajet.693
3. Beaver, J. K., Hallar, B., Westmaas, L., & Englander, K. (2015). Blended Learning: Lessons from Best Practice Sites and the Philadelphia Context. Perc, September. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED570360.pdf
4. Bryan, A., & Volchenkova, K. N. (2016). Blended Learning: Definition, Models, Implications for Higher Education. Bulletin of the South Ural State University Series “Education. Education Sciences,” 8(2), 24–30. https://doi.org/10.14529/ped160204
5. Caner, M. (2012). The definition of blended learning in higher education. Blended Learning Environments for Adults: Evaluations and Frameworks, April 2012, 19–34. https://doi.org/10.4018/978-1-4666-0939-6.ch002
6. Hew K.F., Cheung W.S. Using Blended Learning: Evidence-Based Practices. London, Springer Publ., 2014. 123 p
7. Kim, J. H. Y. (2013). Types of Blended Instruction : Different Approaches to Different Mixes. 474–484.