طرح درس

طرح درس رنگارنگ

اهداف آموزشی و تربیتی: کار گروهی، یادگیری الگو و تثبیت آن.

مخاطب: پایه‌های اول و دوم و سوم ابتدایی.

زمان اجرا: دو روز، به‌طوری که در هر روز فقط دو زنگ به این بازی اختصاص پیدا کند و بیشتر از این نشود. (در چهار یا پنج زنگ)

مرحله‌ی اول

معلم با شادابی وارد کلاس می‌شود. بچه‌ها با شوروحال همیشگی به معلم خود سلام می‌کنند.

- سلام بچه‌های عزیزم، امروز می‌خواهیم با هم یک بازی خیلی‌جذاب بکنیم. آماده‌اید؟

- بله.

- خب، همه در یک خط، کنار هم، بایستید. من به هر نفر یک کاغذ رنگی می‌دهم.

معلم شروع به دادن کاغذها می‌کند. به‌ترتیب به هر نفر یک رنگ می‌دهد و بعد از دادن رنگ‌ها که به‌صورت منظم است، از بچه‌ها می‌خواهد هر کس رنگ خود را بخواند.

بچه‌ها شروع به خواندن می‌کنند: سبز، قرمز، آبی، زرد/ سبز، قرمز، آبی، زرد/ سبز، قرمز، آبی، زرد و... .

(نوع ایستادن بچه‌ها می‌تواند از قبل مشخص شده باشد که به هر کس چه رنگی برسد تا هم‌رنگ‌ها هم‌گروه شوند.)

- خب بچه‌ها، همه‌ی سبزها یک گروه، قرمزها یک گروه، آبی‌ها یک گروه و زردها هم یک گروه می‌شوند. همه در گروه‌های خودشان قرار بگیرند و پشت سر هم بایستند.

(این طرح‌درس بر اساس گروه‌های هفت‌نفره توضیح داده شده است؛ اما تعداد اعضای گروه، دلخواه و متناسب با کلاس مشخص می‌شود.)

- در این مرحله از بازی می‌خواهیم با هم ورزش کنیم. آماده‌اید؟

- بله.

- هر کاری می‌گویم سریع انجام بدهید.

بشین، پاشو/ بشین، پاشو/ بشین، پاشو.

بچرخ، بشین، پاشو/ بچرخ، بشین، پاشو.

بچرخ، بپر، بشین، پاشو/ بچرخ، بپر، بشین، پاشو.

دست راست بالا، دست چپ پایین/ دست چپ بالا، دست راست پایین/ دست راست بالا، دست چپ پایین/ دست چپ بالا، دست راست پایین .

بعد از ورزش که همه‌ی حرکاتِ آن به‌صورت الگویی انجام می‌شود، معلم به هر گروه یک تکه جورچین می‌دهد.

ابتدا روی یک کاغذ یا مقوا، نقاشی‌ای را می‌کشیم که قابلیت الگوشدن را داشته باشد. مثلاً قطار، چند درخت، چند گل، خانه با سقف چند تکه، چند بادبادک و... . نقاشی‌هایی که بچه‌ها بتوانند آن را به‌صورت الگویی رنگ کنند. یعنی معلم باید چند قسمت از نقاشی را خودش رنگ کند و در نهایت بچه‌ها طبق الگویی که معلم رفته است ادامه دهند. بعد این نقاشی را به چهار قسمت، مانند یک جورچین چهارتکه، برش می‌زنیم و در هر مرحله یک تکه از این جورچین را به هر گروه می‌دهیم. به تعداد گروه‌ها باید نقاشی داشته باشیم. نقاشی‌ها می‌توانند یکسان باشند.

- خب بچه‌ها، این یک تکه از جورچین گروه شماست و باید این را نگه دارید تا جورچینتان کامل شود. حالا برویم سراغ مرحله‌ی بعدی.

مرحله‌ی دوم

- گروه اول کنار هم و یک نفرشان هم در جلوی آن‌ها بایستد.

معلم به شش نفر از اعضای گروه یک توپ رنگی (کاغذ رنگی) می‌دهد و ترتیب ایستادن آن‌ها را در کنار هم مشخص می‌کند. ترتیب رنگ‌ها به این شکل است: سبز، زرد، سبز، زرد، سبز، زرد.

نفر هفتم که روبه‌روی آن‌ها ایستاده است، بیست ثانیه فرصت دارد تا این رنگ‌ها و ترتیبشان را به ذهن بسپارد.

بعد از ۲۰ ثانیه، بچه‌ها دستشان را به پشتشان می‌برند و توپ‌ها را مخفی می‌کنند. سپس دانش‌آموز دانه‌به‌دانه ترتیب را از سمت چپ می‌گوید و در نهایت همه‌با‌هم یک دور این رنگ‌ها را می‌خوانند. سپس معلم به هر گروه تکه‌ی دوم جورچین را می‌دهد.

به همین ترتیب گروه‌های بعدی نیز این کار را انجام می‌دهند. (می‌توان برای سرعت کار، این بازی را دو یا سه گروه در کنار هم هم‌زمان انجام دهند. بهتر است رنگ‌ها در هر گروه متفاوت باشد.)

- خب بچه‌ها، آیا تا اینجا به شما خوش گذشته است؟

- بله.

- بریم سراغ ادامه‌ی ‌مسابقه.

مرحله‌ی سوم

معلم از قبل در حیاط (کلاس) با گچ چهارده خانه در کنار هم کشیده است که هر کدام به‌ترتیب رنگ‌های سفید، زرد، سفید، زرد و... دارند.

- خب، گروه قرمز بیاید پشت این خانه‌ها و پشت‌سرهم بایستد.

نفر اول همین‌طور روی خانه‌های زرد می‌پرد و روی سفیدها نمی‌پرد تا برسد به آخرین خانه‌ی زرد.

نفر دوم هم روی خانه‌های زرد می‌پرد و روی سفیدها نمی‌پرد تا برسد به خانه‌ی زردِ قبل از نفر آخر و همین‌طور بقیه‌ی گروه پشت سر آن‌ها می‌پرند تا خانه‌های زرد کاملاً پر شود.

هر نفر حین پریدن باید بلند بگوید چه کار می‌کند. مثلاً نفر اول قبل از پریدن می‌گوید: «نپریدم خانه‌ی سفید، پریدم خانه‌ی زرد، نپریدم...، پریدم...، نپریدم...، پریدم...» .

بقیه هم به همین ترتیب پشت سرش ادامه می‌دهند.

گروه قرمز خانه‌های زرد را پر می‌کنند و بعد معلم به همه‌ی گروه‌ها می‌گوید: «خب بچه‌ها، از اول پر یا خالی‌بودن خانه‌ها را از چپ به راست بلند می‌گوییم: «خالی، پر، خالی، پر، خالی، پر و... .»

بقیه‌ی‌ گروه‌ها هم همین بازی را انجام می‌دهند و جورچین سوم را می‌گیرند.

مرحله‌ی چهارم

معلم به هر گروه تعداد هشت بادکنک در دو رنگ می‌دهد. (متناسب با کلاس می‌توان رنگ‌ها را بیشتر کرد تا الگو سخت‌تر شود.)

جلوی هر گروه یک جعبه (جعبه‌ی خالی مثل جعبه‌ی کفش) قرار دارد که درِ آن بسته است.

- بچه‌های عزیزم، این جعبه‌ها یک رمز دارد. (جعبه ساده است و این فقط یک فرض است که رمز دارد.) شما باید این بادکنک‌ها را طوری کنار هم بچینید که رمز جعبه پیدا و درِ جعبه برایتان باز شود. (در واقع بچه‌ها باید بادکنک‌ها را کنار هم جلوی جعبه قرار دهند.)

بچه‌ها شروع به بادکردن و بعد چیدن بادکنک‌ها می‌کنند.

گروه اول طبق یک الگو بادکنک‌های باد‌شده را در کنار هم و در جلوی جعبه می‌چیند.

الگوی آن‌ها به این شکل است: سبز، سفید، سبز، سفید،... .

الگوی گروه بعد این‌گونه است: قرمز، آبی، قرمز، آبی،... .

در نهایت هر گروهی که بادکنک‌ها را به‌صورت الگو می‌چیند، معلم رمز آن‌ها را تأیید  و درِ جعبه را برایشان باز می‌کند. اگر گروهی به الگو نرسد، معلم به آن‌ها کمک می‌کند تا الگو را کامل کنند.

درون جعبه، تکه‌ی آخر جورچین است و به تعداد بچه‌ها شکلات دورنگ که شبیه الگوست، قرار دارد.

بچه‌ها بعد از خوردن شکلات‌ها، جورچین گروه خود را تکمیل می‌کنند.

در آخر معلم از بچه‌ها می‌خواهد تا رنگ‌آمیزی نقاشی را با توجه به الگویی که در نقاشی مشخص شده است، ادامه دهند و رنگ کنند؛ مثلاً واگنِ اولِ قطار زرد، دومی سبز، سومی زرد، چهارمی سبز و بقیه‌ی واگن‌ها خالی است که بچه‌ها باید به‌صورت گروهی آن را ادامه‌ می‌دادند.

- خب بچه‌های نازنینم، اسم درسی که امروز یاد گرفتیم الگو بود.

بعد از به‌صدادرآمدن زنگ، معلم از بچه‌ها می‌خواهد تا زنگ را به‌صورت الگویی با هم بزنند و خودش شروع می‌کند به خواندن: «دینگ‌دینگ، دانگ‌دینگ، دینگ‌دانگ‌، دینگ‌دینگ‌دانگ.» همه‌ی بچه‌ها تکرار می‌کنند و قرار می‌گذارند که در آن روز هر الگویی را که دیدند فردا در کلاس بگویند.

طرح درس با انرژی

هدف آموزشی: کارِ گروهی، یادگیری بحث انرژی.

مخاطب: پایه‌های چهارم، پنجم و ششم.

- سلام بچه‌های عزیزم، امروز می‌خواهیم با هم یک بازی جذاب انجام دهیم که چند مرحله دارد.

مرحله‌ی اول

ابتدا بچه‌ها گروه‌بندی می‌شوند و بعد معلم به هر گروه یک بطری می‌دهد که درِ آن خیلی سفت است و داخل آن یک کاغذ قرار دارد که درون آن چیزی نوشته شده است. معلم از بچه‌ها می‌خواهد، بدون استفاده از زور و فقط با فکر، درِ بطری را باز کنند.

باید بچه‌ها را راهنمایی کنید که خودشان به کارهایی که باعث بازشدن در بطری می‌شود برسند؛ مثلاً بطری را کنار شوفاژ بگذارند تا گرم شود یا درِ بطری را با بخار دهان (هاکردن) گرم کنند یا از آب گرم استفاده کنند. گرمای لامپ هم مفید است و می‌تواند در بطری را به‌راحتی باز کند یا هر راه دیگری که به ذهنتان می‌رسد.

درون بطری یک تکه کاغذ قرار دارد که روی آن نوشته شده است: «آیا انرژی‌ یک گنج است؟»

این مرحله بیست امتیاز دارد.

مرحله‌ی دوم

در مرحله‌ی بعد، معلم از بچه‌ها می‌خواهد تا با کاغذهایی که به هر گروه داده می‌شود، یک قایق درست کنند و آن را داخل تشتِ پر از آب قرار دهند و بدون استفاده از دست و فوت، این قایق را به‌طرف دیگر تشت برسانند. برای آن‌ها زمان ثبت می‌شود و به‌ترتیب هر گروه بازی را انجام می‌دهد و با توجه به‌مدت زمانی که استفاده کرده است، امتیاز این مرحله را می‌گیرد.

بچه‌ها می‌توانند، با استفاده از بادبزن و پنکه، قایق خود را به‌طرف دیگر تشت برسانند.

مرحله‌ی سوم

در مرحله‌ی بعد، معلم دانش‌آموزان را به نمازخانه می‌برد. با چسب کاغذی روی زمین یک مستطیل به‌طول سه متر و عرض یک متر مشخص می‌کند. وسط هر مستطیل، به‌صورت خطی و موازی با طول مستطیل، چند توپ کوچک پینگ‌پنگ می‌گذارد.

- گروه‌ها دو‌به‌دو باهم مسابقه می‌دهند و هر گروه در دو طرف مستطیل و موازی با طول آن می‌ایستد (هر گروه چهارنفره است).

دو گروه در جای خود قرار می‌گیرند و سعی می‌کنند با فوت‌کردن، توپ‌ها را از خط تیم حریف عبور دهند. خط تیم حریف همان طول مستطیل است که هر گروه پشت آن ایستاده است. هر گروهی که زودتر همه‌ی توپ‌ها را از خط تیم مقابل عبور دهد، برنده است .

گروه‌های برنده بیست امتیاز و بازنده پانزده امتیاز کسب می‌کنند. (می‌توان یک میز مستطیل‌شکل را به‌جای زمین بازی قرار داد تا بچه‌ها مجبور به درازکشیدن یا خم‌شدن زیاد نشوند.)

مرحله‌ی چهارم

در مرحله‌ی بعد، به هر گروه یک خط‌کش داده می‌شود، معلم از بچه‌ها می‌خواهد یک پاک‌کن را بدون پرتاب‌کردن و دست‌زدن به آن و با کمک خط‌کش به داخل لیوانی که در حدود سه متری آن‌ها قرار دارد، بیندازند.

همه‌ی گروه‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند و هر گروه لیوان مخصوص به خود را دارد. با استفاده از خط‌کش باید پاک‌کن را به داخل لیوان بیندازند. پس از هم‌فکری (حدود دو دقیقه)، مسابقه آغاز می‌شود. اکثر گروه‌ها نخست یک تکیه‌گاه در وسط خط‌کش قرار می‌دهند و چیزی شبیه اهرم یا الاکلنگ می‌سازند. پاک‌کن را در یک طرف خط‌کش می‌گذارند و با قراردادن وسیله‌ی دیگری در آن‌طرف خط‌کش، سعی می‌کنند پاک‌کن را به داخل لیوان پرتاب کنند.

گروه‌ها مدام تکیه‌گاه را جابه‌جا می‌کنند، جلووعقب می‌برند و حتی آن را عوض یا کوتاه‌و‌بلند می‌کنند یا وسیله‌ای را که روی خط‌کش گذاشته‌اند تعویض و وزن آن را کمتر و بیشتر می‌کنند یا وسیله را با شتاب بیشتری روی خط‌کش می‌گذارند تا پاک‌کن با سرعت و فاصله مناسب به داخل لیوان پرت شود.

معلم به بچه‌ها زمان باقی‌مانده را یادآوری می‌کند.

بچه‌ها با سرعت عمل بیشتری این‌ کار را انجام می‌دهند. با موفقیت در این مرحله بیست امتیاز دیگر می‌گیرند.

مرحله‌ی پنجم

در این مرحله معلم با یونولیت و قاشق بستنی و سیخ چوبی یک چرخ می‌سازد؛ یونولیت را به‌صورت دایره در می‌آورد و سیخ چوبی را در وسط آن قرار می‌دهد، به‌گونه‌ای که از دو طرف به یک اندازه بیرون بزند.

سپس قاشق‌های یک‌ بار مصرف کوچک را داخل یونولیت و دورتادور آن فرو می‌کند. سرِ قاشق به‌سمت بیرون باشد.

معلم یک تکه نخ را به‌وسیله‌ی گیره‌ای به یک سر سیخ چوبی وصل می‌کند. انتهای نخ یک لیوان وجود دارد که درونش یک تکه کاغذ دیده می‌شود. زیر این چرخی که ساخته شده است، یک تشت آب گود می‌گذارد.

در این مرحله یک نفر از اعضای هر گروه در کنار چرخ قرار می‌گیرد و بقیه‌ی اعضا در فاصله‌ی چند متری او هستند. در دست فردی که کنار چرخ ایستاده است، یک نخ چند متری هست که یک سر آن را بقیه‌ی اعضا در دست دارند. آن‌ها باید کارت‌های امتیاز گروه خود را با توجه به مراحل قبل به هم‌گروهی خود برسانند. در دست اعضای گروه یک بادکنک و یک لوله‌ی خودکار و چسب نیز وجود دارد.

آن‌ها نباید از خط تعیین‌شده جلوتر بروند؛ اما باید با یک ایده این کارت‌ها را به دست هم‌گروهی خود ‌برسانند. سپس هم‌گروهی آن‌ها باید به میزان همان امتیازها آب بر‌دارد. (بطری‌های آب امتیازبندی شده‌اند و هر بطری ۱۰ امتیاز نیاز دارد که بتوان آن را برداشت.)

در تجربه‌ی شخصی نگارنده در این طرح‌درس گروه‌ها این‌گونه عمل کرده‌اند:

یک گروه نخ را درون لوله‌ی خودکار کرده و بادکنک را با چسب به لوله‌ی خودکار چسبانده است. بادکنک را باد کردند و کارت‌های امتیاز را نیز به خودکار چسباندند. سپس سعی کردند تا با باد این خودکار را به هم‌گروهی خود برسانند.

گروه دیگر چند نفری روی کول هم قرار گرفتند و سطح مرتفعی را ایجاد کردند. سرِ نخ را در دست گرفتند و از هم‌گروهی خود خواستند که سرِ دیگر نخ را به‌سمت پایین بگیرد تا یک شیب تند ایجاد شود. نخ را از درون لوله‌ی خودکار رد کردند و کارت‌های امتیاز را که به لوله چسبانده بودند، به هم‌گروهی خود رساندند. هم گروهی آن‌ها باید متناسب با کارت‌های امتیاز آب بر می‌داشت و روی چرخ می‌ریخت تا چرخ بچرخد و لیوان بالا بیاید تا آن را بگیرد.

همه‌ی افراد پشت سر هم این کار را انجام دادند و سپس روی کاغذ را همه با هم خواندند.

روی آن نوشته شده بود: «انرژی واقعاً گنج است و باید قدر آن را بدانیم.»

در آخر معلم بعد از توضیح انرژی و بحث و گفت‌و‌گو در مورد آن، از گروه‌ها می‌خواهد تا بنویسند در هر مرحله چه انرژی‌ای استفاده شده و به چه چیزی تبدیل شده است.