لطفاً در آغاز کمی از خودتان و سوابقتان برای خوانندگان بفرمایید.
با سلام خدمت شما و خوانندگان محترم. دیپلم علوم تجربی خود را در شهر سمنان گرفتم و در رشته دبیری شیمی از دانشگاه تربیت‌معلم تهران (خوارزمی) فار غ‌التحصیل شدم. بعد از دو سال کار کردن در آموزش‌وپرورش به پاریس رفتم و حدود 10 سال در آنجا اقامت داشتم. در رشته آموزش علوم (فیزیک و شیمی) در شاخه پژوهش از دانشگاه پاریس فارغ‌التحصیل شدم (2005- 2004). از سال 1386 در خدمت آموزش‌وپرورش هستم. دو سال در گروه شیمی منطقه 6 و شش سال هم در گروه شیمی اداره کل و دبیری شیمی منطقه 6 مشغول به کار هستم.
دلایل علاقه‌مندی‌تان به شیمی و آموزش شیمی را بیان فرمایید.
شیمی از همان دوران راهنمایی برایم جذاب بود و دبیران بسیار خوبی نیز در دوران دبیرستان داشتم که علاقه من را بیشتر کرد. به رشته‌هایی که مرتبط با شیمی بود علاقه داشتم از جمله داروسازی که موفق به قبول شدن در آن نشدم. بعد از سفر به پاریس و تقویت زبان فرانسه تصمیم گرفتم برای ادامه تحصیل در رشته‌ای قدم بگذارم که پس از بازگشت به ایران بتوانم از آن استفاده کنم و چون دبیر رسمی آموزش‌وپرورش بودم و شغل خود را دوست داشتم؛ رشته آموزش شیمی را انتخاب کردم. البته لازم به ذکر است شیمی آلی را هم خیلی دوست داشتم ولی از آنجا که زمان زیادی از فارغ‌التحصیلی‌ام می‌گذشت دانشگاه‌های تراز اول پاریس، پاریس 6 و پاریس 7 (در شاخه علوم پایه) شرایط سختی داشتند و من با داشتن دو فرزند کوچک همان تصمیم اول را اجرایی کردم که تجربه‌ای سخت ولی بسیار دلنشین بود. 11دانشجوی ارشد که همگی دبیر فیزیک و شیمی بودیم و تنها خارجی در بین آن‌ها من بودم که هفت نفر فارغ‌التحصیل شدیم.
با توجه به اینکه قبلاً ساکن فرانسه بوده‌اید، چه تجربه‌های آموزشی از مدارس و دانشگاه‌های آنجا دارید؟
به هر حال تجربه زیاد است خصوصاً با دو فرزندی که در آنجا به دنیا آوردم و هر کدام سه سال پیش‌دبستانی و فرزند بزرگم دو سال دوره ابتدایی را در آنجا گذراندند، خودم معلم بودم و به دقت به برنامه‌های آن‌ها و مقایسه با کشورم می‌پرداختم. رشته آموزش خواندم و با دبیران آنجا در دانشگاه صحبت می‌کردم و با اساتید بنام دنیا در آموزش علوم، کلاس داشتم.
وارد شدن در آموزش‌وپرورش و معلم شدن در آنجا بسیار سخت است و باید چندین امتحان را با موفقیت پشت سر گذراند.
به نظرم آموزش علوم در اروپا از همان دوران ابتدایی و شاید پیش‌دبستانی یک دیدگاه فلسفی و عمیق را در دانش‌آموز پرورش می‌دهد. امکانات پژوهشی (مثلاً در دوران ابتدایی اردوهای اجباری بیش از یک هفته در کنار دریا و جنگل برای آموزش علوم) و آزمایشگاهی آن‌ها قابل مقایسه با ما نیست. هدف آن‌ها پرورش شهروند متعهد، مسئول و متفکر است که البته در اسناد بالادستی، ما نیز این اهداف را مدنظر داریم، ولی در عمل بسیار ضعیف هستیم.
آموزش‌وپرورش ما شده تولیدکننده دانشجو برای وزارت علوم. گرچه قسمتی از هدف می‌تواند این باشد ولی رسالت آموزش‌وپرورش خیلی بزرگ‌تر است.
تحقیق در دبیرستان‌های آنجا برایم آسان بود (برای مثال پشت ذهن بچه‌ها چیست و کجا باعث کج‌فهمی شده) زیرا دانش‌آموزان آزاد فکر می‌کردند و پاسخ می‌دادند در صورتی که عمده دانش‌آموزان ما دنبال پاسخ در کتاب‌های خود می‌گردند و حتی شده جملات ناقص و بی‌ربط به سؤال بنویسند که در کتاب درسی وجود دارد و یا ترجیح می‌دهند پاسخ سؤال را ندهند. گویا یاد نگرفته‌اند بحث کنند و دلایل خودشان را بگویند تا کج‌فهمی‌ها آشکار شود. من دلیل آن را سایه کنکور می‌بینم که بر سر آموزش‌وپرورش سنگینی می‌کند و گویا گریزی از آن نیست.
و اما در دانشگاه، دانشجویان صرفاً برای یادگیری به دانشگاه می‌آیند نه کسب مدرک، استادان با احساسات اصلاً نمره نمی‌دادند. اگر بهانه‌ای می‌آوردیم، می‌گفتند: اگر شما مشکل دارید، چرا درس می‌خوانید؟ ولی بسیار دلسوز بودند به‌طوری که هر ساعت شب ایمیل می‌زدید با احترام، سریع پاسخ می‌دادند و برای رفع اشکال و کمک همیشه حاضر بودند. مشکلات خانوادگی به درس هیچ ارتباطی نداشت که من ضد این مطلب را در ایران زیاد می‌بینم.
استادان من بسیار مشوق من بودند، به گونه‌ای که وقتی مقاله‌ای را در کلاس برای مطالعه می‌دادند، می‌گفتند 5 بار بخوانید تا بفهمید و آنیتا 10 بار بخواند (با خنده می‌گفتند سخت است، شما خارجی هستید) بسیار برایم وقت می‌گذاشتند ولی نمره اضافه نمی‌دادند.
وضعیت آموزش شیمی در مدارس کشورمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چه موانع و چه افق‌های روشنی پیش‌روست؟
خوشبختانه کتاب‌های شیمی تغییرات خوبی داشته و زمینه‌محور شدن آن‌ها کمک بزرگی در آموزش و علاقه‌مندسازی دانش‌آموزان خواهد داشت. متاسفانه با مشکل کرونا و مشکلات حاشیه‌ای آن (کم شدن ساعت تدریس و تدریس مجازی) هنوز نتایج آن مشهود نیست.
گروههای آموزشی شیمی چگونه می‌توانند موجبات خلاقیت و نوآوری در آموزش و یادگیری شیمی را فراهم سازند؟
یکی از اهداف گروههای آموزشی کمک به خلاقیت و نوآوری در تدریس و یادگیری می‌باشد که این امر مستلزم اعتماد و همکاری دبیران گرامی شیمی با گروههای آموزشی است. در برنامه‌های عملیاتی ارائه شده در هر سال سعی می‌شود با برگزاری مسابقات، تولید محتوا، آزمایش‌های ساده و کاربردی در عین حال نو و به این امر توجه شود. خوشبختانه امسال تولید محتواهای بسیار خوبی از همکاران عزیز دریافت کردیم که در بسیاری از آن‌ها خلاقیت و نوآوری کاملاً به چشم می‌خورد.
مشکلات عمده‌ای که معلمان و گروههای آموزشی شیمی با آن روبه‌رو هستند، چیست؟
فاصله زیاد بین تصمیم‌گیرنده‌ها برای کلاس و برنامه درسی با معلم‌های سر کلاس وجود دارد به‌طوری که در جلسات و تصمیم‌گیری‌ها، گروههای آموزشی هیچ جایگاهی ندارند و انتقادات و پیشنهادهای سازنده همکاران که به گروههای آموزشی منتقل شده بدون پاسخ می‌ماند. متأسفانه ما فقط خودمان را در نقش مجری تصمیمات می‌بینیم.
کتاب‌های درسی شیمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کتاب‌های شیمی در نظام جدید تغییرات بسیار خوبی داشته؛ زمینه‌محور بودن، تفکر نقادانه، پیوند با ریاضی و ....
ولی باید در نظر داشته باشیم، شیمی که دانش‌آموزان در متوسطه دوره اول در کتاب علوم می‌خوانند با شیمی سال دهم تفاوت بسیاری دارد، به‌ویژه در همان فصل اول که با مطالب انتزاعی روبه‌رو می‌شوند و همین امر باعث شده دبیران شیمی در سال دهم با کمبود وقت مواجه شده و ساعت اختصاص‌یافته به آن را کم و محتوای کتاب دهم را زیاد بدانند.
میزان علاقه‌مندی دانش‌آموزان به علم شیمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظرم خیلی کم علاقه نشان می‌دهند. بیشتر مطالعه آن‌ها از سر اجبار و کسب نتیجه مطلوب در کنکور است.
رویکردهای جدید کتاب درسی چقدر توانسته است در میزان علاقه‌مندی دانش‌آموزان به علم شیمی تأثیرگذار باشد؟
در قسمت‌های پیوند با زندگی و پیوند با صنعت و مقدمه دو صفحه اول هر فصل تلاش بسیار خوبی برای علاقه‌مندی و جلب توجه دانش‌آموزان شده است.
چه راه‌هایی را در ایجاد علاقه و انگیزه در دانش‌آموزان مؤثر می‌دانید؟
انگیزه کم دانش‌آموزان برای مطالعه به عوامل زیادی مرتبط است که بیشتر آن به خارج از محیط آموزشی مربوط می‌باشد. مانند بازار کار، درآمد مناسب، تولید ثروت کم توسط علم موجود در کشور و ....
نسل امروز علاقه کمتری به مطالب نظری از خود نشان می‌دهند؛ می‌توان با کاربردی کردن بیشتر مطالب، موضوعات مورد علاقه جوانان (مثلاً شیمی و مواد آرایشی، یا آبکاری بدلیجات و ...)، بازدیدها و اردوهای علمی، تجهیز بیشتر آزمایشگاه‌ها و ... انگیزه آن‌ها را تا حدودی افزایش داد.
موانع و مشکلات عمده در آموزش شیمی در مدارس را بیان فرمایید.
یکی از موانع بزرگ، کنکور و تست‌زنی دانش‌آموزان است که از سال دهم شروع می‌شود. دانش‌آموز قبل از فهم مطلب دنبال این است که از این موضوع چطور تست می‌آید. گاهی برخی قسمت‌های کتاب که بسیار جذاب هم هستند، به‌دلیل اینکه در امتحان و کنکور سؤالی از آن نمی‌آید توسط معلم حذف شده و تدریس نمی‌شود (مانند تفکر نقادانه، یا مفهوم توسعه پایدار...)، آزمایشگاه‌ها همچنان کمرنگ هستند، چون در کنکور تست ندارند.
با توجه به همه‌گیری کرونا، روند آموزش و ارزشیابی شیمی به صورت مجازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این دوران، آموزش و خصوصاً ارزشیابی با مشکلات زیادی مواجه شده ولی خوشبختانه همکاران با درایت و کاردانی توانستند تا حد زیادی از پس این مشکلات بر آیند. این دوران فرصتی بود برای معلمان تا تولید محتواهای خوبی داشته باشند و بیشتر با سایت‌های گروههای آموزشی در ارتباط باشند. محتواها را با توجه به ظرفیت کلاس خودشان انتخاب و یا تغییر دهند. ابتکارات و خلاقیت برخی از همکاران در این دوران قابل تحسین است، گرچه روند آموزش و ارزشیابی افت داشته است و نتایج امتحانات پایانی دلیل این ادعاست و علت آن را می‌توان عواملی چون بی‌انگیزگی دانش‌آموزان و کمبود امکانات برای برگزاری و شرکت در کلاس‌ها دانست.
آیا در آموزش مجازی، معلمان توانسته‌اند بین مفاهیم نظری و فعالیت‌های آزمایشگاهی تعادلی ایجاد کنند؟
اطلاعی در این مورد ندارم. خودم در تدریس از فیلم‌های مرتبطی که دبیرخانه راهبری شیمی در سایت بارگذاری کرده‌اند که توسط دبیران محترم استان‌های مختلف تهیه شده است استفاده می‌کنم. به‌ظاهر بسیار مورد استقبال دانش‌آموزان قرار گرفته است.
برای مخاطبان ما که معلمان شیمی و دانشجومعلمان هستند، برای ارتقای فعالیت‌های آموزشی چه پیامی دارید؟ چه توصیه‌هایی به معلمان جوان و تازه‌کار دارید؟
منتظر تحول در آموزش‌وپرورش نباشند. هر معلم از کلاس درس خود شروع کند و فعالیت‌ها و روش‌های نوین آموزش را با توجه به ظرفیت‌های کلاس درس خود اجرا کند. معلم‌های جوان و تازه‌کار عزیز از درس‌پژوهی غافل نشوند.
مهم‌ترین آرزوی شما به‌عنوان یک معلم شیمی و هماهنگ‌کننده گروههای آموزشی استان چیست؟
آرزوها که زیاد است. موازی‌کاری‌ها که اغلب بی‌نتیجه و باعث اتلاف زمان و هزینه هستند از برنامه‌ها حذف شود، معلم‌ها تصمیم‌گیرنده‌های اصلی در آموزش باشند، علوم پایه جایگاه خود را در بین دانش‌آموزان پیدا کند و بهترین دانش‌آموزان ما در دانشگاه علوم پایه بخوانند تا شاهد پیشرفت بیشتر کشور عزیزمان در علوم و فناوری باشیم.
در پایان اگر نکته‌ای به ذهنتان می‌رسد که مطرح نکرده‌اید، اضافه فرمایید.
برای همه کسانی که دلسوزانه در آموزش‌وپرورش خدمت می‌کنند، آرزوی سلامتی دارم.