فصلنامه «رشد آموزش جغرافیا» در جدیدترین شماره خود مقاله‌ای را به موضوع مرز و سرحد اختصاص داده است. در این مقاله فلسفه شکل‌گیری مرزها، انواع مرزها و سیر تحولات تاریخی آن مورد توجه قرار گرفته است. حسن پیردشتی و مریم کمری نویسندگان این مقاله‌اند
تاریخچه شکل‌گیری مرز و سرحد عنوان بخشی از این مقاله است. در این بخش می‌خوانیم: «تاریخ نشان می‌دهد که در گذشته مفهوم مرز با آنچه که امروزه از آن برداشت می‌شود تفاوت داشته است. در گذشته مرز به‌صورت یک خط مفهوم نداشت. در آن زمان منطقه پهناوری را که حدفاصل دو امپراطوری بود منطقه سرحدی می‌خواندند. بهترین نمونه منطقه سرحدی در جهان کهن را می‌توان میان امپراطوری‌های ایران و روم جست‌و‌جو کرد. در ضمن این‌گونه مناطق معمولاً به‌طور تصادفی به‌وجود می‌آمده‌اند و تصمیم و موافقت قبلی دولت‌ها مبنای تشکیل آن‌ها نبوده است. از زمانی که دولت‌ها بنابر خواست ملت‌ها به‌وجود آمدند مرز مفهوم امروزین خود را یافت و منطقه سرحدی نیز جای خود را به خط مرزی داد.»
ویژگی‌های کلی مرزها موضوع دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است: «مرزها دارای ویژگی‌های زیادی هستند ولی به‌نظر می‌رسد، چهار ویژگی عمده آن‌ها را می‌توان به‌صورت زیر برشمرد:
۱. مرزها علاوه بر تعیین حدود بین کشور‌ها ممکن است، در شرایط و مقتضیات خاصی، دو جامعه را از هم جدا کنند. برای مثال دیوار حائل که دیواری بتونی بین فلسطین و اسرائیل است و از سوی اسرائیل احداث شده است.
۲. ممکن است مرزی به‌دلیل امنیتی و ترس از خطرهای طرف مقابل به‌وجود بیاید مثل مرز مین‌گذاری شده بین دو کشور کره شمالی و کره جنوبی.
۳. مرز ممکن است از نظر اجتماعی بین دو جامعه به‌وجود آید و اصولاً ارتباطی به قومیت نداشته باشد مانند مرز بین محلات غنی و فقیر در بعضی از کشور‌ها.
۴. مرز در بعضی از قاره‌ها ممکن است منشأ رقابت برای تصرف منابع زیرزمینی، دسترسی به آب یا نفت در کشورهای خاورمیانه و دیگر کشور‌ها، درگیری‌های قومی در آفریقا و... باشد.»
نویسندگان مقاله در ادامه انواع مرزها را چنین برشمرده‌اند:
۱. مرز بین‌المللی
۲. مرزهای پیشتاز و مرزهای پیش از سکونت
۳. مرز تحمیلی
۴. مرز سیاسی
۵. مرز متروکه
۶. مرز هندسی
۷. مرز طبیعی
۸. مرز فرهنگی
۹. مرز قومی
۱۰. قلمرو
نویسندگان مقاله روند کنونی مرزها را چنین توضیح داده‌اند: «با ازدیاد دولت‌ها در طول قرن بیستم، مرزها نقش مهمی یافتند. این نقش که مستقیماً ناشی از اصل مصوب سال ۱۹۱۸ بود که بیان می‌داشت «حقوق اقوام برگرفته از خود آن‌هاست» در قرن بیستم نخست به‌سبب استعمارزدایی و سپس به‌علت فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و یوگسلاوی سابق تعداد کشور‌ها و مسائل مرزی آن‌ها دوباره مطرح شد که هنور هم ادامه داد. در حال حاضر با دو مسئله ضدونقیض در مورد مرزها روبه‌رو هستیم. ۱. ازدیاد مرزها ۲. مرزهای جدید.»
در توضیح مرزهای جدید می‌خوانیم: «جهانی شدن تلقی جدیدی را در مورد مرزهای بالقوه در بین دولت‌ها به‌وجود آورده است. در عصر جهانی شدن تبادلات تجاری، جابه‌جایی کالا و سرمایه و رفت‌وآمد انسان‌ها با یکدیگر و توسعه گردشگری در سطح جهان دیگر مرزها مانند گذشته مورد توجه نیستند. موضوعات و مسائل جدید مرزها را توسعه داده‌اند. از جمله مرزهای فضایی، هویتی و الکترونیکی.»
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره ۱۱۲، پاییز ۱۳۹۴ منتشر شده است.