والدین کودکان استثنایی عموماً با مشکلات متعدد و موقعیت‌های دشواری مواجه می‌شوند که سایر والدین هرگز آن‌ها را تجربه نمی‌کنند. فصلنامه «رشد آموزش مشاور مدرسه» در شماره پاییز خود مقاله‌ای را به این مشکلات و نقش مشاوره در تسهیل آن‌ها اختصاص داده است
در بخشی از این مقاله درباره برخی مشکلات خانواده‌های کودکان معلول می‌خوانیم: «با توجه به درگیر شدن بیش از حد والدین با کودک معلول، ممکن است سایر افراد خانواده دچار کمبود توجه و محبت شوند و یا مسئولیت بیشتری برای مراقبت از کودک معلول به عهده آنان گذاشته شود. این امر گاه سبب ایجاد خشم، گناه، افسردگی و مشکلات تحصیلی در آن‌ها می‌شود. خانواده ممکن است به سبب موقعیت اجتماعی خود وجود کودک معلول را از دیگران مخفی کند. سعی در کاهش ارتباطات اجتماعی با هدف کاهش تنش‌ها و فشارهای عصبی در خانواده و یا جلوگیری از کنجکاوی‌های بی‌مورد دیگران درباره کودک که سبب فشارهای روانی عظیمی بر تک‌تک اعضای خانواده است به انزوای اجتماعی و افزایش فشارهای روانی و تنش بین اعضای خانواده منجر می‌شود. براساس گفته‌های فدرستون یک کودک معلول به چهار شکل به ساختار خانواده صدمه می‌زند: احساس شدیدی را در هر دو والد برمی‌انگیزاند که به‌صورت نشانه‌هایی از دلسردی و شکست عمل می‌کنند؛ سازماندهی خانواده را عوض می‌کند و زمینه مساعدی برای ایجاد مشکلات فراهم می‌آورد؛ علاقه والدین را نسبت به یکدیگر کاهش می‌دهد که این سردی رابطه در زوج‌های جوان نمود بیشتری می‌یابد و این تأثیر در خانواده‌های دارای تحصیلات بالاتر بیشتر است.»
نویسنده مقاله خدمات مشاوره‌ای به والدین کودکان با نیازهای ویژه را از سه جنبه مورد توجه قرار داده است: مشاوره آموزشی، مشاوره تسهیلی، مشاوره حمایتی.
در تعریف انواع این مشاوره‌ها می‌خوانیم:
«مشاوره آموزشی: والدین به اطلاعاتی درباره معلولیت فرزند خود نیاز دارند. والدینی که از همان ابتدا اطلاعات درست به‌دست می‌آورند، می‌کوشند در مراحل مختلف رشد کودک، آگاهی‌های بیشتری کسب کنند. مشاور بیش از اینکه نقش یک معلم آموزشی را در بزرگ کردن کودک بازی می‌کند، ملزم است ارائه‌دهنده و ایجاد‌کننده مهارت‌های لازم در او برای یادگیری و حل مشکلات باشد؛ گرچه باید منابع اطلاعاتی را به او معرفی کند و پیشنهادهایی نیز بدهد.
مشاوره تسهیلی: مشاوران علاوه بر کمک‌های واقعی به والدین، باید آن‌ها را در زمینه شناخت احساسات خود و حل مشکلاتی که معلولیت کودک برای خانواده ایجاد کرده است یاری دهند. مشاوران علاوه بر آگاهی و شناخت کافی از این احساسات باید رابطه والدین و کودک را به‌صورت یک واقعیت دوره‌ای در نظر بگیرند.
مشاوره حمایتی: مشاوره حمایتی به روندی گفته می‌شود که طی آن والدین برای مدیریت و اداره کردن امور خود و فرزندانشان، با دریافت کمک‌های لازم راهنمایی می‌شوند. دیدگاه‌های متخصصان متعدد والدین را گیج می‌کند، به‌طوری که تشخیص نمی‌دهند کدام‌یک برای فرزندشان بهترین است. مشاور می‌تواند والدین را در مدیریت، هماهنگی و ارزیابی کردن این خدمات یاری دهد تا آن‌ها بتوانند راحت‌تر تصمیم‌گیری کنند. هدف اولیه این نوع مشاوره، راهنمایی والدین به‌سمت کسب تجربه و کنترل حوادثی است که در زندگی خود آن‌ها و فرزندشان احتمال وقوع دارد. آن‌ها با به‌دست آودن این کنترل می‌توانند در گزینش‌های مختلف با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کنند.»
متن کامل این مقاله به قلم نسا ترابیان در فصلنامه رشد آموزش مشاوره مدرسه، شماره 41، پاییز 1394 منتشر شده است.
کلیدواژه: خانواده، کودک با نیاز ویژه، خدمات مشاوره‌ای، کودکان استثنایی