یکی از روش‌هایی که باعث یادگیری مفهومی دانش‌آموزان در درس ریاضی می‌شود طرح سوالات پاسخ ـ باز و فرایند ـ باز در حین آموزش است. فصلنامه «رشد آموزش ریاضی» در شماره پاییز خود مقاله‌ای را به این موضوع اختصاص داده است
حمید دافعی، دبیر ناحیه 2 زنجان، درباره اثر استفاده از این سوالات در حین آموزش آورده است: «استفاده از چنین سوالاتی در کلاس‌های ریاضی علاوه بر ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، باعث می‌شود تا آن‌ها اطلاعات بیشتری را در ذهن خود مرور نموده و یادگیری‌شان منسجم شود. سوالات پاسخ – باز باعث یادگیری عمیق، تفکر در سطوح بالاتر، شناسایی و رفع برخی بدفهمی‌ها در دانش‌آموزان می‌شود. همچنین استفاده از سوالات فرایند ـ باز موجب مرور و یادآوری آموخته‌های قبلی و ارتباط و اتصال بین مفاهیم و روش‌های ریاضی می‌شوند.»
در ادامه این مقاله می‌خوانیم: «سوال‌های بسته ـ پاسخ معمولاً شامل بازیابی و یادآوری حقایق و اصول هستند و در نتیجه، برای مطمئن شدن از اینکه آیا دانش‌آموز اطلاعات را حفظ کرده یا از دانشی عمیق برخوردار است، می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. اما سوال‌های پاسخ ـ باز معمولاً در سطوح مختلف پاسخ داده می‌شوند و اگر خوب شکل گرفته باشند فرصت درگیر شدن و نشان دادن درک و تفکر ریاضی را به دانش‌آموز می‌دهند. اگر می‌خواهید مطمئن شوید که دانش‌آموز از تفکر سطوح بالاتر استفاده می‌کند و می‌تواند دانش خود را در وضعیت‌های مختلف به کار گیرد، سوال‌های پاسخ- باز بسیار مفید خواهند بود. سوالات پاسخ- باز به دانش‌آموزانی که دانش بیشتری دارند کمک می‌کند تا یادگیری خود را تثبیت کنند و دانش‌اموزان کم تجربه و دارای بدفهمی نیز از توضیحات کسانی که بر مسئله مورد نظر مسلط شده‌اند استفاده می‌کنند و در نتیجه موضوع را بهتر درک می‌کنند.»
نویسنده مقاله در ادامه تأکید کرده است: «طرح سوال‌های پاسخ ـ باز برای دانش‌آموزان نیز ارزشمند هستند. وقتی از دانش‌آموزان خواسته می‌شود که درگیر شوند و توضیح دهند، آنان باید با ایجاد ارتباط میان دانش خود و سوالات و مسئله‌هایی که پیش رو دارند، به ایجاد معانی در ذهن خود بپردازند. به عبارت دیگر آن‌ها باید مانند ریاضیدان‌ها عمل کنند. چنین فعالیت‌هایی، این باور را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند که ریاضی اساساً یک حوزه مستدل است و برای تمام دانش‌آموزان ـ گذشته از سن یا سطح مهارت‌های آنان ـ قابل حصول است.»
دافعی، نویسنده مقاله در انتها چنین نتیجه‌گیری کرده است: «به گفته شهریاری، به کارگیری روش‌های مختلف برای حل یک سوال یا مسئله ریاضی، درک و معرفت ما را نسبت به کارایی و قدرت روش‌های مختلف، بالا می‌برد و ما را آماده می‌کند تا در برخورد با موقعیت‌ها و مسئله‌های جدید دچار تردید و سرگردانی نشویم. همچنین استفاده از روش‌های مختلف موجب تسلط بر آگاهی‌هایی می‌شود که قبلا کسب کرده‌ایم. اگر دانش و آگاهی‌های ریاضی، گاه گاه و به مناسبت کاربردی که در حل مسئله‌ها دارند تکرار نشوند، بیم آن می‌رود که از یاد بروند و تنها تصوری مبهم از آن‌ها در ذهن باقی بماند.»
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش ریاضی، شماره 121، پاییز1394 منتشر شده است.
کلیدواژه: سوال های پاسخ باز - فرایند باز، آموزش ریاضی