مهارت‌‌های ذهنی و اجتماعی در کودکان

۲۹ آذر ۱۳۹۴ ۰۸:۵۶

فصلنامه «رشد آموزش پیش‌دبستانی» در بیست و هشتمین شماره خود و طی مقاله‌ای به ویژگی های ذهنی کودکان پیش دبستانی و نحوه پرورش آن‌ها پرداخته است

نویسنده مقاله در ابتدا به برخی خصوصیات ذهنی کودک پیش دبستانی اشاره کرده است که عبارتند از:
-   تا عدد 10 و گاهی بیشتر را از حفظ می‌شمارد (مهارت زبانی) و در پایان این دوره می‌تواند تعدادی از اشیا را نام ببرد.
-   مفاهیمی مثل اول، وسط، آخر، پهلو، پشت، رو، زیر و عقب را درک می‌کند.
-   ارتباط متناظر اعداد و اشیا را درمی یابد.
-   مجموعه سازی می‌کند؛ می تواند دو مجموعه از اشیا را بشمارد، با هم مقایسه کند و بین اعضای دو مجموعه تناظر یک به یک برقرار کند.
-   مفاهیم راست و چپ را تشخیص می دهد و رابطه کل و جز را درک می کند.
-   مفاهیمی مانند خیلی، مقداری و چند تا را درک می کند.
-   تصاویری که از انشان در نقاشی هایش می کشد کامل تر شده است، قبل از شروع نقاشی درباره آنچه دوست دارد بکشد تصمیم می گیرد.
-   به درک مفاهیم پولی علاقه مند است و می تواند برخی سکه ها را تشخیص دهد.
-   مفهوم شباهت ها و تفاوت ها را درک می کند.
-   به بدن، غذا، بهداشت و لباسش در حد کودکانه توجه نشان می دهد.
خصوصیات اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی موضوع دیگری است که نویسنده مقاله به آن‌ها اشاره کرده است. برخی از این خصوصیات عبارتند از :
-   خانواده مرکز دنیای کودک پنج ساله است و معمولاً مادر کانون همه فعالیت‌هاست. او دوست دارد رضایت مادرش را جلب کند اما ارتباط با پدر هم برایش لذت بخش است. در این سن ارتباط با پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر یا برادر کوچک تر نیز برای کودک شکل عمیق تری به خود می گیرد. کودک در پایان این دوره رفته رفته خود را فردی مستقل می بیند و الگوهایی که از رفتارهای اجتماعی گرفته است در او ثابت می شوند.
-   مفهوم همکاری و مشارکت را درک می کند. دخترها به خصوص به انجام دادن کارهای خانه علاقه مندند و در مهمانی ها و جشن ها شرکت می کنند. پسرها نیز به تجربه های جدید علاقه زیادی نشان می دهند.
-   کودک در این سن دوستانش را خودش برمی‌گزیند و خیلی زود آن ها را تغییر می‌دهد و معمولاً به کسی دوست می‌گوید که مطابق میلش رفتار کند.
-   کودک با هم گروهی‌هایش ارتباط دو سویه برقرار می کند و نیاز به قانون و بازی را رفته رفته در می‌یابد. یاد می گیرد انتظار بکشد، نوبت را رعایت کند و به درک قواعدی که لازمه مشارکت و تعامل صحیح و اصولی است نایل گردد. او گاهی برای جلب توجه بزرگ سالان و گاهی برای جلب موافقت آنان یا ترس از تنبیه، اقدام به دروغ گویی می کند.
-   کودک ضرورت نظم و ترتیب را درک می کند اما رعایت و نهادینه شدن آن ها نیازمند تداوم و یادآوری مداوم است.
-   کودک هم چنان که در مورد جنسیت خود رفته رفته به شناخت می‌رسد، آنچه را از او در مقام یک دختر یا پسر انتظار می‌رود فرا می‌گیرد و هم چنین به نقش های کلیدی و وظایفش در مقابل دیگران پی می برد.
-   در اجتماعی شدن پیشرفت می کند؛ به طوری که به ملاقات دوستان خود می رود.
-   به خودکفایی بیشتر می رسد.
-   محبت او پایدار نیست.
نویسنده مقاله در بخشی دیگر به اهمیت و ضرورت پرورش مهارت ذهنی پرداخته است. در این بخش می‌خوانیم: «این دوره از رشد کودک اهمیت ویژه ای دارد. با رشد ذهن در این دوره خلاقیت کودک به اوج می رسد. استفاده از روش ها و مواد آموزشی مختلف موجب پرورش تخیل، خلاقیت و فعالیت های ذهنی می شود. کودکان در این دوره از ابداع و ابتکار لذت می برند و از انرژی بسیاری برخوردارند، انرژی نهفته در نوآموزان به آنان اجازه می دهد شکست را فورا فراموش کنند و با کسب تجربه و با انرژی بیشتری به فعالیت بپردازند. رشد ذهنی فرایندی است که در گذر آن مهارت های تفکر کودک گسترش می یابد. این فرایند شامل تشخیص، تصور، ادراک، استدلال و حل مسئله است. رشد ذهنی به کودک کمک می کند تا دنیای اطرافش را بهتر بشناسد و از اندیشیدن لذت ببرد. ارتقای این مهارت ها بدون شک موفقیت های او را در سال های بعد در پی خواهد داشت. کودک در مواجهه با امور روزمره نیازمند درک کردن، تشخیص دادن، تفکر کردن و حل مسئله است. او برای اینکه بتواند محیط پیرامون خود را بشناسد نیازمند این مهارت هاست. بنابراین موفقیت مربوط به زندگی آینده او در گرو توانایی وی در به کارگیری مهارت های ذهنی است.»