یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده محیط زیست دخالت‌های انسان است که به خاطر عدم آگاهی و شناخت در این زمینه آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد کرده است. ارتقای سطح آگاهی‌های زیست‌محیطی دانش‌آموزان ارتقای سطح فرهنگ زیست‌محیطی جامعه را به دنبال خواهد داشت. از این رو معلمان باید برای ایفای نقش مهم‌تر در زمینه حفاظت محیط زیست مجهز شوند. فصلنامه «رشد آموزش شیمی در مقاله‌ای» به این موضوع پرداخته است
ویدا مهدوی در بخشی از این مقاله آورده است: «همه سازمان‌های دولتی و خصوصی می‌توانند به عنوان مبلغان اطلاعات اساسی بهداشتی و زیست محیطی در سطح جامعه مطرح شوند اما در این میان دستگاه آموزش و پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است. برای نمونه در کشور چین مسئولیت نظافت کلاس و محیط مدرسه بر عهده دانش آموزان است. هر روز وقت معینی به این کار اختصاص دارد و هر کلاس دارای وسایل لازم برای نظافت است. همچنین سطل‌های زباله مخصوص بوده و از هم تفکیک شده است. در زمینه احیای جنگل و درخت‌کاری نیز از نیروهای دانش آموزی و افراد دیگر در جامعه استفاده شده است. در مدارس ما نیز باید نظارت صحیح بر نظافت عمومی کلاس‌ها و حیاط مدرسه و آب خوری انجام گیرد. کاشت نهال با همکاری مربی بهداشت در فضای آموزشگاه نیز از دیگر کارهایی است که در مدرسه برای حفظ بیشتر محیط زیست می‌تواند صورت گیرد. باید توجه شود که برنامه‌ها باید با میزان درک و فهم دانش‌آموز متناسب باشد.»
در ادامه مقاله می‌خوانیم: «این‌ها روش‌ها و فعالیت‌هایی است که خود نیازمند آگاهی، مهارت، ابتکار، ذوق شخصی یا اشراف فرد آموزش دهنده نسبت به این گونه مسائل است تا موفق شود یک مطلب ذهنی و کم محتوای عینی را چنان تجسم و نمود بخشد که به ذهن و افکار دانش آموز رسوخ کند و در زندگی وی موثر واقع شود. آموزش می‌تواند اثر چشمگیری در تقویت فرهنگ زیست محیطی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار داشته باشد. آشنایی جوانان با علوم پایه زیست محیطی در دوره‌های مختلف تحصیلی می‌تواند روحیه سازگاری و حس مسئولیت پذیری در حفاظت از منابع طبیعی را در آن‌ها تقویت کند. متاسفانه هنوز درسی با عنوان محیط زیست در مدارس کشور گنجانده نشده و فقط به بخش‌های محدودی از کتاب های علوم بسنده شده است. در دانشگاه‌ها نیز به جز رشته‌های تخصصی محیط زیست و منابع طبیعی و تا حدودی کشاورزی در دیگر رشته‌ها دروس محیط زیست حتی به صورت اختیاری ارائه نشده است. به باور پژوهشگران کلید موفقیت در آموزش‌های زیست محیطی آگاهی آموزگاران است. به سختی می‌توان انتظار داشت دانش آموزان مدارسی که معلمان‌شان در زمینه مسائل زیست‌محیطی آگاهی کمتری دارند، قادر به کسب مهارت‌های لازم برای حفاظت طبیعت و ارتقای کیفیت محیط زیست در منطقه خود باشند. معلمان هنگام آموزش هر ماده یا منبع طبیعی می‌توانند شیوه حفظ آن را هم آموزش دهند. آموزش درباره ارزش آب، ارزش گیاهان، کمک به کودکان در کاشت نهال و دانه‌ها و مراقبت از آن، شیوه‌های بازیافت زباله و... همگی در کلاس درس امکان‌پذیر است و می‌تواند مکمل درس‌ها باشد.»
برنامه آموزش درباره محیط زیست را به صورت‌های مختلف می‌توان اجرا کرد. به گفته نویسنده مقاله متداول‌ترین روش‌ها در این زمینه عبارت‌اند از:
- استفاده از کتاب راهنما
- بحث در کلاس و آموزش دسته جمعی
- گردش علمی آموزشی
- آموزش به کمک نمایش‌نامه و بازی و نمایشگاه
- نمایش عملی کارها به کمک آموزش
- استفاده از وسایل کمک آموزشی مانند فیلم، پوستر، بازی‌های رایانه‌ای، استفاده از فضای مجازی.
در عصر حاضر فناوری اطلاعات امکانات فراوانی در عرصه‌های علمی، اجتماعی و اقتصادی ایجاد کرده است. امروزه فناوری‌های نو در سطح گسترده‌ای برای پیشبرد آموزشی به کار گرفته می‌شود و می‌تواند در امر آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان راهگشا باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کاربرد محیط‌های مجازی نیز به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در شرایط متفاوت به یادگیری بپردازند. هم اکنون در کشورهای توسعه یافته، بسیاری از مدارس پایگاه‌های آموزش مجازی محیط زیست هستند که به کمک آن‌ها آموزش‌های لازم، اجرای برنامه‌های درس بر پایه آموزش زیست‌محیطی، افزایش حس مسئولیت پذیری و مشارکت از راه تالارها و اتاق‌های گفت و گو و عضویت در انجمن‌های حمایت از محیط زیست را انجام می دهند تا منابع اطلاعاتی لازم در اختیار فراگیران و معلمان قرار گیرد.»
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش شیمی، شماره 115، زمستان 1394 منتشر شده است.
کلیدواژه‌ها: محیط زیست، کلاس درس، مدرسه