یکی از ایلات معتبر استان ایلام، ایل کرد ملکشاهی چمزی است که از زمان صفویه در ایران تا اواخر قاجاریه، بارها تجاوزات سپاهیان امپراتوری عثمانی را در مرزهای غربی درهم شکست. همین امر موجب فرستادن فتح‌نامه برای رئیس این ایل (پهلوان موسی خمیس گرزدینوند) از سوی محمدعلی‌میرزا دولتشاه، به‌دستور پدرش فتحعلی شاه قاجار گردید
در معرفی ایل ملکشاهی می‌خوانیم: «عشایر پشتکوه فیلی، شامل ایلات ملکشاهی، خزل، ارکوازی، شوهان، میشخاص، کرد زرین‌آباد، ریزه‌وند، عالی‌بیگی، دهبالایی، علی شروان، کرد دهلران و... می‌شوند. کسرائیان درباره کردهای ایران می‌نویسند: سازمان ایلات کرد که بسیاری از آن‌ها حدود یک قرن پیش به این‌سو از سوی حکومت‌ها یک‌جانشین شده‌اند، مانند عشایر ایران، بر چند طایفه، تیره، هوز (دودمان) و خانوار استوار است.
ایل ملکشاهی یکی از بزرگ‌ترین ایل‌های کرد ایران است و شعب بسیاری دارد. مردم این ایل در استان ایلام، عمدتاً در شهرستان ملکشاهی و شهرستان ایلام و شهرستان مهران، ساکن هستند. گویش آنان کردی ایلامی به لهجه ملکشاهی است. بخشی از این ایل در استان‌های کردستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، مازندران و لرستان و بخش دیگر در کشورهای عراق و ترکیه یک‌جانشین شده‌اند.
این ایل بزرگ‌ترین ایل پشتکوه و استان ایلام است که از مجموع 34 طایفه تشکیل یافته و همگی خود را منسوب به ایل می‌دانند. پروفسور ولادیمیر مینورسکی می‌نویسند: در طی قرون هفتم و هشتم، قریب به هزار خانوار ملکشاهی به ایران خدمت کرده‌اند. آن‌ها اراضی فراوانی را در قلمرو حاکمیت خود داشته‌اند و توانسته‌‌اند در برابر حملات و یورش‌های هولاکو، تیمور و قرایوسف از این اراضی دفاع کنند.»
در بخش دیگر مقاله آمده است: «در میان بزرگان ایل ملکشاهی چمزی (چمشگزک) سندی موسوم به فتح‌نامه موجود است که به پاس شرکت طوایف گرزدینوند ایل ملکشاهی چمزی و ریاست ایل ملکشاهی ـ پهلوان موسی خمیس گرزین‌دین‌وند ـ در جنگ کرکوک و موصل و به تاریخ ماه ذی‌الحجه‌الحرام سال 1236 هجری قمری، به مردم ملکشاهی داده شده است و نشان از لیاقت ایلات ایلامی در طول تاریخ دارد.
همچنین حکم عالی شاهانه با دستخط شاهزاده محمدعلی‌میرزا قاجار دولتشاه و فتحعلی شاه قاجار به سال 1222 هجری قمری برابر با سال 1185 در ارتباط با تمدید ریاست ایل ملکشاهی پهلوان موسی خمیس گرزدینوند بر تمامی توشمالان و کدخدایان و ریش‌سفیدان و رعایای ایل ملکشاهی موجود است. لازم به‌ذکر است ایل ملکشاهی دیگر بار در سال 1326 هجری قمری (1287 خورشیدی) بار دیگر به ریاست عالیجاه توشمال حاج فرامرز اسدی بر سپاهیان متجاور عثمانی غلبه نموده‌اند.»
نویسنده: علیرضا اسدی کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان
کلیدواژه‌ها: سلسه قاجاریه، محمد علی میرزا دولتشاه، امپراتوری عثمانی، ایل ملکشاهی چمزی، حسن‌خان والی، پهلوان موسی خمیس گرزدینوند، فتح‌نامه
برای دریافت فایل پی‌دی‌اف این مقاله، کلیک کنید