نقش خورشید در ایران باستان جایگاه ویژه‌ای داشته است. در دوران اسلامی نیز این نقش اهمیت خود را از دست نداد و جایگاهی نو در فرهنگ و هنر اسلامی یافت. فصل‌نامه رشد آموزش هنر در مقاله‌ای به نقش خورشید در هنر ایران پرداخته است.
نویسنده مقاله پس از اشاره به نمادشناسی نقش خورشید، به نماد خورشید در هنر ایران باستان اشاره کرده است: «نقش‌مایه خورشید کم‌وبیش در تمام مراکز تمدنی ایران باستان حضور داشته است.
باتوجه به اینکه نقش‌مایه خورشید بهتعدد در آثار هنری و کاربردی ایران باستان وجود داشته، میتوان به این نتیجه رسید که ظهور این نقش‌مایه تا حدودی دارای جنبه آیینی بوده و در تمامی فلات ایران بر روی انواع آثار هنری، کاربردی و معماری قابل مشاهده است. بدین ترتیب میتوان تکرار یک نقش‌مایه خاص از خورشید را در چند حوزه تمدنی حاکی از روابط تجاری و فرهنگی میان آن‌ها دانست.»
در بخش دیگر مقاله آمده است: «نیمه دوم قرن اول پیش از میلاد را زمان ظهور زرتشت پیامبر بزرگ ایران دانسته‌اند. با ظهور او در آسیای میانه، اسطوره‌های جدید با فضای جدیدی وارد دیدگاه‌های فکری انسان می‌شوند. در این بین، برای طرح برخی از این اسطوره‌ها، از نمادهایی چون خورشید یا دایره به‌عنوان نشانه‌های سنتی استفاده می‌شده است. البته در این سال‌ها اوج هنر در منطقه، مربوط به ایران است. پس از آن در حدود 330 سال پیش از میلاد با حمله اسکندر و ورود یونانیان دوره‌های التقاط هنری را شاهدیم.»
«نماد خورشید در هنر ایران اسلامی» عنوان بخش دیگری از مقاله است.
در این بخش می‌خوانیم: «در دنیای اسلام نور اسمی از اسماء الهی به حکم «الله نورالسماوات والارض»، و عبارت از تجلی حق است به اسم الظاهر که مواد وجود عالم ظاهر است در لباس جمیع صور اکوانیه از جسمانیات و روحانیات. در فقه اسلامی می‌بینیم که خورشید در زمره مطهرات است و حتی عنوان نودویکمین سوره قرآن کریم «شمس» است که در صدر همین سوره بدان سوگند نیز یاد شده است.
هنرمندان مسلمان در آثارشان به ایجاد نور و آنچه از نور منعکس می‌کند، توجه ویژه‌ای داشته‌اند و به‌همین‌دلیل، هنرهای آتشین که عبارت از مینا، سرامیک و کاشی‌سازی و از این قبیل هستند، در هنر اسلامی و در همه جای دنیای اسلام رواج داشته است.»
نویسنده: سعیده تلالا، دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر
کلیدواژه‌ها: نقش، نماد، خورشید، ایران باستان، ایران اسلامی
برای دریافت فایل PDF این مقاله کلیک کنید.