گذر از برنامه درسی سنتی به برنامه مبتنی بر شایستگی عنوان مقاله‌ای است که در جدیدترین شماره فصل‌نامه «رشد آموزش فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش» منتشر شده است. هدف از این مقاله شناخت رویکرد مبتنی بر شایستگی با توجه به مبانی معرفت‌شناختی و الزامات آن در برنامه‌های درسی است
در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «یکی از جهت‌گیری‌هایی که طی دهه‌های اخیر الگوی توسعه منابع انسانی را در بخش آموزش و صنعت تغییر داده، رویکرد «شایستگی‌محور» در آموزش و مهارت‌آموزی است؛ تا آنجا که برخی اواخر قرن بیستم را شاهد خاتمه یافتن عصر «محتوا محوری» در آموزش، و قرن بیست و یکم را عصر «شایستگی‌محوری» می‌دانند که در آن بر حوزه گسترد‌ه‌ای تأکید می‌شود؛ حوزه‌ای که علاوه بر محتوا، تمام عناصر دیگر را هم در برمی‌گیرد.»
نویسنده مقاله پس اشاره به پیشینه رویکرد شایستگی به مبانی معرفت‌شناختی این رویکرد پرداخته است. در این‌باره می‌خوانیم: «به‌طور کلی دو مبنای اساسی در این زمینه وجود دارد: جزءگرایی یا رفتارگرایی و کل‌گرا یا تلفیقی.»
در توضیح مبنای جزءگرایی یا رفتارگرایی آمده است: «رویکرد شایستگی بر مبنای رفتارگرایی، رویکردی نسبتاً قدیمی است که در برنامه‌های درسی برخی کشورها از جمله ایالات متحده بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.
در مبنای جزءگرایی یا رفتارگرایی، مفهوم شایستگی موارد جزئی و بنیادی رفتار را دربرمی‌گیرد. کرکا اشاره می‌کند که رفتارگرایی، به‌عنوان یکی از رویکردهای مبتنی بر شایستگی، بیش از همه رایج و مؤثر بوده و این تا حدی به دلیل آن است که مشخص کردن رفتارهای مبتنی بر وظیفه، ساده‌تر از شناسایی و تشریح ویژگی‌های زیربنایی است.»
نویسنده مقاله در انتها چنین متذکر شده است: «برنامه‌های درسی باید به این‌گونه تدوین شوند و تمرکز بیشتری بر شایستگی‌ها داشته باشند؛ شایستگی‌هایی مانند یادگیری چگونه یاد گرفتن، مهارت‌های تعاملی، مهارت‌های برقراری ارتباط، پردازش اطلاعات، حل مسئله و مهارت‌های تفکر. این مهارت‌ها درواقع پیش‌نیازی برای ورود به جامعه‌ای هستند که در آن کار فیزیکی و وظایف روزمره به تدریج جای خود را به اطلاعات و دانشی می‌دهند که مهم‌ترین فرایندهای دارای ارزش افزوده، تلقی می‌شوند.»
نویسنده: بهناز مرجانی، عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
کلیدواژه‌ها: معرفت‌شناسی، تربیت حرفه‌ای، شایستگی، مهارت‌آموزی، رفتارگرایی و ساختن‌گرایی
برای دریافت فایل PDF این مقاله کلیک کنید.