در چگونگی شکل‌گیری و توسعه شهری ایران عوامل مختلفی موثر بوده است. فصل‌نامه «رشد آموزش جغرافیا» در مقاله‌ای به این عوامل پرداخته است
در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «شبکه شهری در بیشتر موارد به
نظام وابستگی‌ها و ارتباط خارجی شهرها اطلاق می‌شود و مرزهای آن با توسعة حمل و
نقل و ارتباطات گسترش می‌یابد. هر شبکه شهری به صورت شرکا عمل می‌کند. با این
تفاوت که در این رابطه، سهم یکی بیشتر و سهم دیگری کمتر است. این سودبری در بیشتر
موارد از تقسیم کار ناحیه‌ای یا جهانی ناشی می‌شود. از این رو شبکه‌‌های شهری نمی‌توانند
در هر زمان مسائل مردم را حل کنند، اما می‌توانند شهرها را به همکاری با یکدیگر
راهنمایی کرده و امتیازاتی عرضه کنند که شهرها به تنهایی توان کسب آن‌ها را
ندارند.»
بر اساس این مقاله، عوامل مؤثر در آسیب‌شناسی شبکه شهری
ایران را می‌توان به این شرح برشمرد:
1. ویژگی‌های طبیعی
2. عوامل انسانی
«شکل‌گیری شبکة شهری زنجیره‌ای» عنوان بخش دیگری از این مقاله است. در این بخش می‌خوانیم: «شبکه شهری زنجیره‌ای
ضمن برهم زدن روابط منطقی میان شهرهای کوچک، میانی و بزرگ، به دلیل تمرکز سرمایه و
فعالیت در شهرهای بزرگ، نوعی از روابط مرکز- پیرامون را سبب شده که باعث به
اصطلاح، زهکشی منابع از شهرهای پیرامونی به سوی کلان‌شهرها و مادرشهرهای منطقه‌ای
و ملی شده و در نتیجه رابطه دو سویة شهرها و روستاها را به رابطة یک سویه نیز
تغییر داده و در نهایت شبکة شهری زنجیره‌ای را پدید آورده است. از این رو ارتباط
منطقی میان شهرهای سطوح مختلف با یکدیگر وجود ندارد و به همین دلیل نظام‌های شهری
در مقیاس منطقه‌ای و ملی ناکارآمد شده و آشفتگی در شبکه شهری ایران پدید آمده
است.»
نویسنده عوامل ناهمگونی شبکه شهری را چنین برشمرده است:
ـ عوامل جغرافیای
طبیعی
ـ عوامل اجتماعی و
فرهنگی
ـ عوامل اقتصادی
ـ عوامل کالبد
فضایی
ـ عوامل سیاسی
ـ عوامل برنامه‌ریزی
در ادامة مقاله مشروح هر یک از این عوامل آمده است.
نویسنده: اقبال وحدانی، گروه جغرافیای متوسطه استان کردستان
کلیدواژه‌ها: شبکه شهری،
شهرهای ایران، توزیع جمعیت، عامل طبیعی، عامل انسانی
برای دریافت فایل PDF این مقاله کلیک
کنید.