شاهان هخامنشی از نوشتن کتیبه‌ها چه هدفی داشتند؟ کتیبه‌های فارسی باستان از چه لحاظ دارای ارزش و اهمیت محسوب می‌شوند؟ فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ در مقاله‌ای به این سؤالات پاسخ داده است.
در بخشی از مقاله درباره نقش کتیبه‌ها در آشنایی با زبان فارسی باستان می‌خوانیم: «از میان زبان‌های متعدد ایرانی در دوره باستان که همگی از زبان ایرانی کهن منشعب شده بودند، تنها آثار و مدارکی از چهار زبان: مادی، سکایی، اوستایی و فارسی باستان بازمانده است. البته از دو زبان نخستین اثر مستقلی در دست نیست. زبان اوستایی، یکی از زبان‌های شرقی فلات ایران است. تنها اثر باقیمانده از این زبان، کتاب مقدس زردشتیان است. از این‌رو، هم زبان، و هم خطی که «اوستا» بدان نگارش یافته «اوستایی» خوانده می‌شود.»
در ادامه آمده است: «فارسی باستان از طریق خواندن کتیبه‌های به دست آمده در استان فارس، یعنی تخت جمشید و
نقش رستم و پاسارگاد، همچنین در ناحیه ایلام، در شوش خوزستان، در ناحیه ماد، یعنی همدان و نیز در فاصله نه چندان دور از همدان، در بیستون و الوند و بالاخره در نواحی ارمنستان، در وان ترکیه و نیز در امتداد مسیر کانال سوئز شناخته شده است. کتیبه‌ها اسناد تاریخی و زبانی بسیار باارزشی هستند که طی دو هزار و پانصد سال اطلاعاتی را در خود حفظ کرده‌اند. این متون از دخل و تصرفات کاتبان و اضافات و تصحیحات دوره‌های بعد مصون مانده‌اند و این نکته مهمی است.»
نویسنده مقاله پس از اشاره به برخی از مهم‌ترین کتیبه‌های باقیمانده چنین نتیجه‌گیری کرده است: «لوح‌های یافت شده در تخت جمشید به بسیاری از پرسش‌های ما در زمینه‌های شیوه مملکت‌داری پادشاهان، وضع زندگی اجتماعی مردم، میزان دستمزدها و پایگاه‌های اجتماعی زنان، کودکان و میزان اختیارات خاصان درباری و مانند آن پاسخ می‌گویند و بر مبنای آن‌ها می‌توان دورنمایی نسبتاً درست و مطمئن از ایران در دوره هخامنشیان ترسیم کرد. آنان به همه کارهای کشور از جمله چاپارخانه‌ها، سپاهیان منظم و جاویدان، رسیدگی به زندگی کارکنان و کارگران و نظارت کامل بر رفتار دیوانیان توجه خاص داشتند. توجه به زنان و کودکان در دوره هخامنشیان از ویژگی چشمگیر و شایان توجه حکومت است. زنان در پیکره اجتماع نقش بارز و برابر مردان دارند و برای اینکه قادر باشند فرزندانی نیک پرورش دهند، در دوره بارداری و زایمان بی‌آنکه به کار اشتغال داشته باشند حقوق دریافت می‌کنند. کوشش در امر کشاورزی، ایجاد باغ‌ها و درختستان‌های بزرگ، حمایت از کشاورزان و یاری کردن در باروری زمین و کاشت و برداشت محصول و قراردادهای عادلانه برای زمین‌های کشاورزی و کندن کاریز‌ها و آب‌دهی آن‌ها که موجب آبادانی کشور می‌شود، از وظیفه‌های اساسی حکومت به شمار می‌رود.»
کلیدواژه‌ها: کتیبه، شاهان هخامنشی، فارسی باستان، کوروش، داریوش
نویسنده: معصومه احمدی براورسان، کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی، شهرستان عنبرآباد
ـ بایگانی رشد آموزش تاریخ