چه نسبتی بین سنجش و فرایند یاددهی ـ یادگیری وجود دارد؟ این سؤالی است که ماهنامه رشد معلم در مقاله‌ای به آن پاسخ داده است
در ابتدای مقاله در پاسخ به این سوال می‌خوانیم: «قدیمی‌ترین پاسخ، نسبت تمایز و استقلال است. یعنی دو فرایند جدا هستند و سنجش بعد از یاددهی ـ یادگیری و در پایان آن انجام می‌شود. عنوان این نگاه، سنجش از یادگیری است که از آن برای ارتقا یا گزینش استفاده می‌شود مانند امتحان نهایی و کنکور. این رویکرد کارکرد پاسخ‌گویی دارد. یعنی مدرسه برای اثبات تعهدش نسبت به والدین و برای پاسخ‌گویی به والدینی که مشتریان مدرسه‌اند کارنامه را برایشان تهیه می‌کند.»
پاسخ دیگر درباره نسبت بین یادگیری و سنجش، رویکرد دوم را ساخته است و می‌گوید سنجش و یادگیری از هم مستقل‌اند. به لحاظ زمانی از پی هم نیستند، بلکه همراه، هم سفر و هم آغوش یکدیگرند. این رویکرد با عبارت‌های سنجش برای یادگیری، سنجش تکوینی، سنجش اصیل و اخیراً سنجش آمیخته معرفی شده است. استدلال این رویکرد بر اساس یادگیری تدریجی است که در زمان رخ می‌دهد و سنجش باید در مسیر یادگیری و در طول همان فرایند رخ دهد. این رویکرد دنبال روغن کاری چرخ‌دنده‌های یادگیری است تا یادگیری را تقویت کند.»
در ادامه این مقاله به رویکرد دیگری اشاره شده است: «پاسخ سوم به رابطه بین سنجش و یادگیری، سنجش را یاددهی ـ یادگیری می‌داند و یاددهی ـ یادگیری را سنجش. سنجش به مثابه یادگیری، یعنی سنجش خود یادگیری است. این رویکرد دو تکنیک اصلی دارد: خودسنجی و هم‌سال‌سنجی که هر دو عین یاددهی و یادگیری‌اند. دانش‌آموز با عمل سنجش دارد یاد می‌گیرد. خودسنجی و سایر روش‌های جدید و روش‌های تکوینی، پیش از این هم انجام می‌شدند ولی اکنون معلمان آگاهانه از این روش‌ها استفاده می‌کنند.»
نویسنده در انتها تأکید کرده است: «ارزشیابی مطلوب مراقبت محور است و مراقبت سه بخش را مد نظر دارد: تحقق فرایند یاددهی ـ یادگیری، فرایند تحقق اهداف، فرایند تحقق پیامدها (که دوتای آخر باید در مراقبت از بستر انجام شود).
در کلاسی می‌شود رویکردهای مشارکتی را اجرا کرد که جو میان دانش‌آموزان رقابت جویانه نباشد. نظریه‌های جدید سازنده گرایانه رویکرد اجتماعی دارند و یادگیرنده موقعیت یاددهی ـ یادگیری را به مثابه گروه یاد گیرنده در نظر می‌گیرد. معلم و شاگردان یک گروه‌اند که با هم پیش می‌روند. پس معلم باید به شدت از این سه مولفه مراقبت کند تا بتوانیم به ارزشیابی مراقبت محور دست یابیم.»
منبع: ماهنامه رشد معلم، شماره ۱ (پی در پی ۳۲۳)، مهر ۱۳۹۸
نویسنده: سمیه لیاقت، دکترای سنجش آموزش
• برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید.