معلم رکن اساسی آموزش

دوستان و همکاران عزیز و ارجمند، از این پس قصد داریم در سخن اول هر شماره «رشد آموزش ریاضی»، یکی از چهره‌های تأثیرگذار و ماندگار ریاضی را معرفی کنیم که نقش مهمی در آموزش ریاضیات کشور داشته‌ است. در این شماره چهره ماندگار ریاضیات ایران، استاد عبدالحسین مصحفی را معرفی کرده‌ایم.

همه ما خوب می‌دانیم که در طول تاریخ پرافتخار ایران اندیشمندان، دانشمندان و معلمان نقش بسیار مهم، مؤثر و بسزایی در توسعه دانش، پیشرفت علم و فناوری، و شکل‌گیری هویت، ارزش‌ها و رفتارهای فرهنگی داشته‌اند. این متفکران و مفاخر با دانش، خلاقیت، تفکر و آموزش خود، به توسعه علم، فرهنگ، هنر و اخلاق در ایران و جهان کمک کرده‌اند. آن‌ها نه تنها در دوره خود، بلکه در دوره‌های بعدی نیز مورد تحسین و پیروی قرار گرفته‌اند؛ و در این میان، نقش معلمان بسیار پررنگ‌تر است.

معلمان همیشه عامل انتقال علم، فرهنگ و ارزش‌های ایرانی به نسل‌های بعدی بوده‌اند. در تمام دوره‌های گذشته، با وجود شرایط و چالش‌های متفاوت سعی کرده‌اند، با توجه به نیازها و امکانات زمان خود، آموزش مناسب و کارآمدی را ارائه دهند. و یکی از این هزاران معلمی که نقش بسزایی در توسعه علم و فرهنگ و ریاضیات در ایران دارند، عبدالحسین مصحفی است.

عبدالحسین مصحفی معلم، ریاضی‌دان، مترجم، نویسنده، روزنامه‌نگار و صاحب‌نظر در دانش و آموزش ریاضی در ایران است. استاد عبدالحسین مصحفی دانش‌آموخته و فارغ‌التحصیل رشته دبیری ریاضی دانش‌سرای عالی دانشکده علوم دانشگاه تهران است. او در سال 1303 در کرمان به دنیا آمد و در سال 1391 در یزد درگذشت.

استاد مصحفی به پاس خدماتش در آموزش ریاضی کشور و تألیف و ترجمه 18 کتاب و بالغ بر 89 مقاله در زمینه ریاضیات و رایانه، و دیگر خدمات علمی و فرهنگی، موفق به دریافت اولین دکترای افتخاری آموزش ریاضی از دانشگاه یزد شد. این دکترا پس از تصویب توسط وزارت علوم و آموزش عالی در سال 1386، در اردیبهشت 1387 در خانه ریاضیات توسط مهدی بهزاد، یکی از چهره‌های ماندگار ریاضیات ایران، به ایشان اعطا شد.

استاد مصحفی بنیان‌گذار و مدیر «مجله ریاضی یکان» بود که از سال 1342 تا 1356 به‌طور مرتب منتشر می‌شد و باعث تحول و گسترش آموزش ریاضی در ایران شد. استاد مصحفی با تأسیس و انتشار مجله ریاضی یکان گام بزرگی در ترویج و توسعه ریاضیات ایران برداشت. این مجله در زمان کوتاهی پس از انتشار، با محتوا و مطالب علمی، آموزشی، تاریخی و سرگرم‌کننده در زمینه ریاضیات، فیزیک و شیمی، مورد استقبال دانش‌آموزان، معلمان و علاقه‌مندان به رشته‌های علوم پایه قرار گرفت. استاد مصحفی با صبر و پشتکار فراوان، بدون هیچ کمک مالی گسترده، این مجله را 14 سال منتشر کرد.

استاد مصحفی همواره در گفته‌ها و نوشته‌هایش، با تأکید بر نقش ریاضیات در رشد فکری دانش‌آموزان و دانشجویان، می‌کوشید با ارائه مسئله‌های جالب و خلاقانه ریاضی، ذهن آن‌ها را به چالش بکشد و تفکر منطقی و توانایی حل مسئله را در آن‌ها تقویت کند. او همچنین با برگزاری مسابقه‌های ریاضی در سطح شهرستان‌ها و استان‌ها، فضای رقابت سالم و همکاری گروهی را بین دانش‌آموزان به‌وجود می‌آورد.

 

استاد مصحفی همواره توصیه و راهنمایی‌های بسیاری به شاگردانش داشت که تمام رهنمودهای استاد برای هر کسی که به ریاضیات علاقه دارد یا در زمینه آموزش آن فعالیت می‌کند، مفید و الهام‌بخش است. در اینجا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

ـ استاد همیشه تأکید می‌کرد که ریاضیات را نه به‌عنوان یک مجموعه قواعد و فرمول‌های خشک، بلکه به‌عنوان زبانی زیبا و منطقی برای بیان ایده‌ها و حل مسائل درک کنند. او با نوشتن و ترجمه کتاب‌ها و مقاله‌های جذاب و ساده، سعی می‌کرد این زبان را به دانش‌دوستان و ریاضی‌دوستان بیاموزد.

 

ـ توصیه استاد به دست‌اندرکاران آموزش ریاضی، از مسئولان اجرایی و برنامه‌ریزان گرفته تا نویسندگان کتاب‌های درسی و به‌ویژه معلمان، این بود که آموزش ریاضی را به انتقال دانستنی‌ها محدود نکنند. جنبه دیگر آموزش ریاضی پرورش اندیشمندانی خلاق است. در هر مرحله از آموزش و سنجش باید به این جنبه از خلاقیت ذهن توجه جدی مبذول شود.

 

ـ به برنامه‌ریزان و مدیران کشور توصیه می‌کرد که در آموزش ریاضی (و هر درس دیگر)، معلم را رکن اساسی آموزش بدانند که مهم‌ترین نقش را برعهده دارد. اگر زندگی او تأمین نباشد و از این بابت آرامش خاطر نداشته باشد،‌ نمی‌تواند نقش خویش را به‌گونه‌ای شایسته و بایسته ایفا کند.

 

ـ تأکید داشت که مسئولان توجه داشته باشند، جوانان دارای استعدادهای درخشان، تنها آن‌هایی نیستند که در آزمون‌های ورودی مدرسه‌های خاص پذیرفته می‌شوند. در گوشه‌وکنار کشور، از شهرهای بزرگ تا آبادی‌های دوردست، جوانانی هستند که با داشتن استعدادهای عالی، به علت کم‌بضاعتی خانواده‌هایشان، به مدرسه و به محیط آموزش راه نیافته‌اند. اینان باید شناسایی شوند و امکان آموزششان فراهم آید.

امیدواریم این توصیه‌ها را دانشجویان، معلمان و مسئولان جدی بگیرند و به‌کار بندند.