در «رشد آموزش علوم اجتماعی»
مفاهیم بنیادی کنش در کتابهای درسی جامعهشناسی – کنش ارتباطی- عنوان مقالهای است که در جدیدترین شماره فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی منتشر شده است. مقایسه و ارزیابی نظریههای کنش اجتماعی موضوع اصلی این مقاله است.
دکتر لطیف عیوضی مسئول گروه علوم اجتماعی دفتر تألیف کتابهای درسی نویسنده این مقاله است.
در ابتدای مقاله آمده است: «یکی از نظریههای درخور اعتنا نظریه کنش اجتماعی یورگن هابرماس است. هابرماس از بستر تحلیل «عقلانیت» به مفهوم کنش اجتماعی میرسد. او برای تحلیل «عقلانیت جهان تجدد» راههای متفاوت و البته همگرا و همافزایی را میپیماید. یکی از این راهها
پرداختن به مفهوم کنش اجتماعی است... وجه دانشی عقلانیت در دو بعد قابل گسترش است: عقلانیت ابزاری و عقلانیت ارتباطی. این دو نوع عقلانیت در شیوه کاربرد دانش از یکدیگر جدا میشوند. غایت عقلانیت نوع اول سلطه ابزاری (واقعگرایانه) و غایت دومی تفاهم ارتباطی (پدیدارشناسانه)
است.»
به گفته نویسنده مقاله، هابرماس چهار مفهوم بنیادی کنش را در نظریه اجتماعی تشخیص میدهد و بنا دارد کنش ارتباطی را بهعنوان تلفیقی از آنها نشان دهد. این کنشها عبارتاند از: کنش غایتمند، کنش هنجاری، کنش اظهاری و کنش ارتباطی.
در توضیح کنش ارتباطی آمده است: «همکنشیِ دو فاعل برخوردار از توان سخن گفتن و عمل کردن برای برقراری روابط دوسویه است که تلاش میکنند درباره وضعیت کنش و برنامههای خود به تفاهم برسند و از طریق توافق، کنشهای خود را هماهنگ کنند. معنای مرکزی آن «تفسیر» به معنای
تعریف وضعیت کنش بر مبنای مذاکرهای است که پذیرای توافق باشد.»
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 65، زمستان 1393 منتشر شده است.