در «رشد زبان و ادب فارسی»
کتاب تاریخ بیهقی، که نزدیک هزار سال از عمر آن میگذرد، گنجینهای کمشناخته شده از واژگان، اصطلاحات، تعبیرها و مثلهای شیرین زبان فارسی است که به حق آن را باید اوج بلاغت زبان فارسی در بین متون نثر و از ارزشمندترین
آثار منثور زبان فارسی دانست.
علی بازوبند دبیر دبیرستانهای پلدختر و کارشناس ارشد زبان و ادب فارسی با ارائه مقالهای در فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی به تشریح ارزشهای کتاب تاریخ بیهقی پرداخته است.
نویسنده در مقدمه این مقاله آورده است:
«این کتاب صرفنظر از اشتمال بر ارزش ادبی، کاملترین سند تاریخی روزگار مسعود غزنوی بهشمار میآید و دربردارنده اطلاعاتی سودمند در زمینههای جامعهشناسی، سیاسی، تاریخی و ادبی زمان نویسنده است. آنچه تاریخ بیهقی را از کتب دیگر متمایز میسازد، ویژگی زبانی، تاریخی،
هنری، ارزش نامهها، مطالب جغرافیایی و نویسندگی و مواعظ و اندرزهای بهکار رفته در آن است.
به دلیل اهمیت ادبی و ارزش زبانی این کتاب، بخشهایی از تاریخ بیهقی در کتب ادبیات فارسی دبیرستان آمده که مهمترین آنها محاکمه حسنک وزیر و پیامدهای آن است که همراه با ذکر دقیق و تصویر صحنههای این رویداد تلخ، با ژرفنگری و گیرایی خاصی بیان شده است.
بیشک فهم و درک دقیق این کتاب بدون در نظر گرفتن هر کدام از این ویژگیها دشوار مینماید. نگارنده در این مقاله در نظر دارد به اختصار به شرح و توضیح «ارزش زبانی، تاریخی و هنری نامهها» در این کتاب وزین بپردازد؛ باشد که مورد توجه همکاران ارجمند قرار گیرد.»
نویسنده در انتهای این مقاله اینگونه نتیجهگیری کرده است:
تاریخ بیهقی آینه روشن عصر غزنوی است و نویسنده آن با دقت و باریکبینی تمام، جلوههای زندگی آن روزگار را با قلم توانای خود ثبت کرده است. بیهقی با احاطه گسترده بر زبان فارسی، توانسته است کتابی بنویسد که خواننده از خواندن آن لذت ببرد. همین ارزشهای ادبی است که
جنبه ادبی کتاب را بر جنبه تاریخی آن برتری میدهد و این برتری، حاصل اشراف وی بر زبان فارسی و صداقت او در بیان حوادث و رویدادهایی است که یا خود ناظر بر آنها بوده یا از افراد مورد اعتمادش شنیده است. وی داستان و حوادث آن را چنان با مهارت و استادی بیان میکند
که برای خواننده این تصور پیش میآید که دارد فیلمنامه میخواند یا خود شاهد و ناظر ماجراست. در یک کلام، تاریخ بیهقی از شاهکارهای ادب فارسی، و از حیث انشا، نمونهای از بلاغت زبان فارسی است.
این مقاله را میتوانید در فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 101، بهار 1391 ببینید.