انتقالDNA از اندامک‌ها به هسته و ژنتیک منحصربه‌فرد درون همزیستی، عنوان مقاله‌ای است که در جدیدترین شماره فصل‌نامه «رشد آموزش زیست‌شناسی» منتشر شده است.
در ابتدای مقاله می‌خوانیم: «دو اندامک سیتوپلاسمی گیاهان، یعنی میتوکندری و کلروپلاست ژنوم مربوط به خود را دارند. این دو اندامک این ژنوم‌ها را از طریق مکانیسم درون همزیستی در اوایل تحول گونه‌های یوکاریوتی کسب کرده‌اند. منشاء کلروپلاست‌ها از سیانوباکتری‌های آزادی است که بیش از 2/1 بیلیون سال قبل، به‌عنوان یک درون همزیست در سلول یوکاریوتی میزبان قرار گرفتند. ژنوم هسته سلول‌های یوکاریوتی DNA کلروپلاست را دریافت کرد و ازنظر اندازه و پیچیدگی توسعه فوق‌العاده‌ای پیدا کرد و از آن زمان ژنوم کلروپلاست دچار کاهش شدیدی شد. ژنوم کلروپلاست بین 50 تا 200 پروتئین را به رمز درمی‌آورد؛ درحالی‌که ژنوم سیانوباکتری چندین هزار پروتئین را به رمز درمی‌آورد.»
«انواع شناخته شده انتقال DNA بین اندامک‌ها» عنوان بخشی از مقاله است. در این بخش می‌خوانیم: «انتقال DNA از میتوکندری یا پلاستید به هسته ژنوم یوکاریوت‌ها را شکل داده است. در طول مرحله اولیه تحول اندامک‌ها، انتقال DNA از اندامک به هسته منجر به جابه‌جایی گسترده ژن‌های اندامک شد. اگرچه اندامک‌ها بسیاری از فعالیت‌های بیوشیمیایی پروکاریوتی خود را حفظ کرده‌اند، اما ژنوم آن‌ها تنها سهم کوچکی از پروتئین‌های اندامکی را کد می‌کند. از لحاظ نظری، از مجموع 6 نوع انتقال DNA که در بین اجزای سلولی موجود در گیاهان امکان‌پذیر است، حداقل 5 نوع آن مشاهده شده است:
• میتوکندری به هسته
• پلاستید به هسته
• پلاستید به میتوکندری
• هسته به میتوکندری
• میتوکندری به پلاستید
میتوکندری‌ها و کلروپلاست‌ها به ترتیب از یک نیای درون همزیست شبه پروتوباکتریایی و سیانوباکتریایی به وجود آمده‌اند، اما بیشتر ژن‌هایی که در ژنوم این نیاهای اولیه وجود داشته‌اند، به هسته منتقل‌شده‌اند. درنتیجه، این دو اندامک به‌شدت به ژن‌های هسته وابسته هستند و بیشتر از 90 درصد پروتئین‌های خود را از سیتوپلاسم دریافت می‌کنند.»
نویسنده: حسن مدرس‌زاده، معلم زیست‌شناسی گرگان و دانشجوی دکترای فیزیولوژی گیاهی
کلیدواژه‌ها: میتوکندری، کلروپلاست، ژنوم