بیان مسئله
معاون آموزشی دبستان پسرانه ابتدایی با جمعیت بیش از 200 نفر دانش‌آموز هستم. این مدرسه هفت کلاس اول تا ششم دارد که دو کلاس آن دوم هستند. با بازگشایی مدرسه‌ها و شروع سال تحصیلی و گذشت چند هفته از حضور دانش‌آموزان در مدرسه، موضوع مهمی که کارکنان اداری مدرسه و معلمان با آن روبه‌رو شدیم، ضعف خوانداری تعدادی از دانش‌آموزان دوره اول از جمله پایه‌های دوم و سوم و ناتوانی آنان در خواندن متن کتاب‌ها بود.
در کنار این موضوع، موضوع هیجان دانش‌آموزانی را داشتیم که بعد از حدود دو سال تعطیلی کلاس‌های حضوری به دلیل شیوع کرونا، حال در کلاس‌های حضوری حاضر شده بودند. این هیجان دانش‌آموزان در زمان زنگ تفریح و دویدن‌ها و درگیری‌های فیزیکی مکرر در محوطه آموزشگاه، بروز حوادث متعددی را از جمله آسیب‌دیدگی دست، پا و سر دانش‌آموزان سبب شده بود. در این شرایط ضرورت مراقبت از آنان، به‌ویژه دانش‌آموزانی که با رفتارهای خود بر بی‌نظمی‌ها می‌افزودند، بیشتر احساس می‌شد.
این شرایط هر روز مشکلات متعددی را رقم می‌زد، از جمله شکایت اولیا و معلمان از بی‌توجهی دانش‌آموزان به درس و نیز شکایت دانش‌آموزان از یکدیگر، برای صدمه‌های ناشی از درگیری، برخوردهای فیزیکی، پاره‌شدن لباس به دلیل افتادن و صدمه‌های ناشی از زمین خوردن، و در نتیجه شکایت اولیا در خصوص مسائلی که اشاره شد.
در این بین، کم‌توجهی دانش‌آموزان به استفاده از کتابخانه و مطالعه کتاب‌های داستان، مسائلی بودند که به راه‌حلی مناسب و اثرگذار نیاز داشتند. این دغدغه‌ها چالش بزرگی برای کارکنان اداری و آموزشی ایجاد کرده بود. در نشستی که با حضور همکاران مدرسه در شورای معلمان برگزار شد، ضمن طرح مسئله، همکاران پیشنهاد‌هایی را مطرح کردند و این نتیجه حاصل شد که با ایجاد زمینه فعالیت‌های جانبی برای دانش‌آموزان، می‌توانیم از این چالش بکاهیم. از این رو ایده ایستگاه قصه‌خوانی مطرح شد و به فعلیت‌درآوردن آن را با مشارکت دانش‌آموزان آغاز کردیم.
اقدام عملی
در محوطه مدرسه مکان‌هایی را به‌عنوان ایستگاه قصه مشخص کردیم. دانش‌آموزان دوره دوم (پایه‌های چهارم، پنجم و ششم) را که در خواندن کتاب قصه توانایی بالایی داشتند و همچنین دانش‌آموزان پایه سوم را که نسبت به سایرین متمایز بودند، انتخاب کردیم و مسئولیت خوانش کتاب قصه را به آنان سپردیم.
با انتخاب هدفمند کتاب‌های قصه‌‌ای که مفاهیم آموزشی و تربیتی داشتند و ارائه آن‌ها به دانش‌آموزانی که از قبل انتخاب شده بودند، طرح را اجرا کردیم. بیشتر دانش‌آموزانی هم که برای خواندن کتاب قصه انتخاب شده بودند، از برهم‌زنندگان نظم و آرامش فضای کلاس و مدرسه بودند. این انتخاب موجب می‌شد از بی‌نظمی این دسته نیز کاسته شود.
دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی (پایه‌های اول، دوم و سوم) را نیز تقسیم و هر گروه را به یکی از ایستگاه‌های قصه (حدود 5 تا 6 ایستگاه) هدایت کردیم.
این طرح با استقبال خوب دانش‌آموزان روبه‌رو شد و کاهش بی‌نظمی را در محوطه آموزشگاه در پی داشت. از سوی دیگر، علاقه‌مندشدن دانش‌آموزان به خواندن کتاب قصه و استقبالشان از کتابخانه آموزشگاه، و نیز روان‌ترشدن روخوانی دانش‌آموزان، تشویقمان کرد علاوه بر پیگیری این طرح در کلاس‌ها، کتابخانه‌های کلاسی را به کتاب‌های جدیدتر مجهز و آن‌ها را تقویت کنیم.
این فعالیت فرصتی فراهم کرد تا ضمن تشویق دانش‌آموزان به کتاب‌خوانی، چالش‌های زنگ تفریح به فرصت‌سازی و جهت‌دهی به فعالیت‌های اثربخش مبدل شوند.
نتایج
- افزایش میزان مطالعه کتاب قصه در دانش‌آموزان؛
- افزایش عضویت دانش‌آموزان در کتابخانه و امانت‌گرفتن کتاب؛
- کاسته‌شدن از مسائل انضباطی دانش‌آموزان در زنگ تفریح؛
- تشویق دانش‌آموزان دوره اول به تقویت روان‌خوانی با مشارکت در اجرای طرح کتاب و قصه‌خوانی؛
- هدفمندشدن فعالیت‌های بی‌نظم دانش‌آموزان در زنگ تفریح.