اهداف تجربه
تبادل و انتقال تجربه‌های معلمان با یکدیگر، آشنایی دانش‌آموزان با بازی‌های بومیمحلی منطقه و استان خود، تقویت قوای جسمانی، ایجاد روحیه‌شادی و نشاط‌آفرینی بین دانش‌آموزان، تلفیق مهارت‌های اجتماعی با بازی‌های بومیمحلی، تلفیق طرح بوم با درسهای پایه‌ششم (مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، هنر و فارسی)، مصاحبه با اولیا در مورد بازی‌های قدیمی و بومی.
بوم چیست؟
بوم یا برنامه‌ویژه‌مدرسه به این معناست که مدیریت، شورا و معلمان مدرسه اجازه دارند بخشی از زمان تعیین‌شده برای آموزش رسمی مدرسه را با توجه به صلاحدید خود، به آموزشی جدا از آموزش رسمی اختصاص دهند.
این برنامه به آن‌ها اجازه می‌دهد موضوع انتخاب کنند، محتوا ارائه دهند، مواد آموزشی تولید کنند، معلم انتخاب کنند، ارزشیابی کنند و کارنامه صادر کنند. به‌طور کلی، آن‌ها اجازه دادند در کنار آموزش رسمی مدرسه، برنامه‌آموزشی ویژه‌ای برای مدرسه‌خود طراحی کنند و آن را به دست اجرا بسپارند.
اهداف برنامه‌ویژه‌مدرسه چیست؟
- پاسخ‌دهی به نیازهای منطقه‌ای و محلی؛
- ارتقای مدرسه به‌عنوان جایی برای توسعه‌محل و محیط زندگی؛
- ایجاد محیطی برای ارتقای سطح علمی در قالب شیوه‌های متنوع، شاد و خلاقانه.
موضوعات قابل انتخاب باید تحت یکی از ساحت‌های شش‌گانه تعلیم و تربیت باشند:
موضوعات طرح‌بوم
- اقتصادی حرفه‌ای
- اعتقادی دینی
- سیاسی اجتماعی
- علمی فناوری
- هنری زیباشناختی
- زیستی بدنی
عنوان تجربه: طرح بوم تلفیقی در مدرسه
شرح تجربه: در دوره‌ابتدایی طرح‌های متنوع و خلاقانه‌ای اجرا می‌شوند که با توجه به سن کودکان دبستانی، می‌توانند با محیط زندگی دانش‌آموز تلفیق شوند تا کودکان با اجرای آن‌ها بخشی از مهارت‌های زندگی را بیاموزند. نمونه‌ای از این طرح‌ها عبارت‌اند از: جابربن‌حیان، کرامت، خوانا و بوم.
طرح بوم که چندسالی است در مدرسه‌های ابتدایی اجرا می‌شود، با شرایط زیست‌بوم دانش‌آموز ارتباط مستقیم دارد. تعدد مناطق محیط‌های زندگی متفاوتی را هم ایجاد کرده‌اند. بدیهی است این مدرسه‌ها شرایط متفاوتی هم داشته باشند. طرح بوم یا برنامه‌ویژه مدرسه، به‌منظور تکمیل محتوای آموزش رسمی، با توجه به شرایط زیست‌محیطی به وجود آمده است. برای اجرای برنامه‌طرح بوم در مدرسه می‌توانیم موضوع طرح را با یکی از ساحت‌های شش‌گانه‌تعلیم‌وتربیت مرتبط و تلفیق کنیم. اجرای طرح بوم در مدرسه مهارت‌ها و رفتارهای اجتماعی را تقویت و سبک زندگی دانش‌آموزان را تغییر می‌دهد.
تجربه‌اجراشده در مدرسه طرح بوم تلفیقی نام دارد. به این صورت اجرا شد که موضوعات طرح بوم را با درسهای کتاب‌های درسی تلفیق کردیم. با این روش، هم دانش‌آموزان درس را یاد می‌گیرند و هم برنامه‌طرح بوم را اجرا می‌کنیم. مثلاً تلفیق طرح بوم با کتاب مطالعات ششم به‌راحتی قابل‌اجرا بود. یکی از درس‌ها مطالعات پایه‌ششم (برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت) نام دارد که قسمتی از درس به نام بازی‌های قدیمی است که دانش‌آموزان با انواع بازی‌های قدیمی و مزایای آن‌ها آشنا می‌شوند. یک فعالیت هم از آن‌ها خواسته شده است که نام چند بازی محلی را از بزرگ‌ترها پرس‌وجو کنند و چگونگی انجام‌دادن آن را در کلاس تعریف کنند و نمایش دهند.
یک عامل دیگر که باعث انجام این طرح شد این بود که به‌واسطه‌فناوری، بازی‌های قدیمی در محله و مدرسه فراموش شده‌اند. بنابراین، تصمیم گرفتم این درس را با طرح بوم تلفیق کنم. طرح را برای دانش‌آموزان توضیح دادیم و به این صورت اجرا شد که جلسه‌قبل از آن‌ها خواسته شد هر کدام در مورد یک بازی بومی محلی تحقیق کنند و از بزرگ‌ترها درباره آن بپرسند و بنویسند (ارتباط با درس تفکر و پژوهش). در جلسه‌بعد، با توافق نظر، علاقه‌دانش‌آموزان و با توجه به زمان، توانستیم چند بازی بومیمحلی را در حیاط مدرسه اجرا کنیم. بازی‌هایی مثل: هفت‌سنگ، قاچان بازی، لی‌لی بازی، دوز بازی، نون‌بیار کباب‌ببر و قایم‌باشک. در بعضی از بازی‌ها مثل قاچان، لی‌لی به‌صورت دونفره و بعضی دیگر مثل هفت‌سنگ به‌صورت گروهی و با افراد بیشتری انجام گرفت. بچه‌ها در هر بازی که دوست داشتند شرکت می‌کردند. در بازی هفت‌سنگ بچه‌ها از هفت تا سنگ و یک توپ برای ریختن سنگ‌ها به زمین استفاده می‌کردند. هر گروهی که زودتر سنگ‌ها را روی هم می‌چید، برنده بود. در بازی قاچان، بچه‌ها از سه سنگ تقریباً گرد استفاده می‌کردند. ابزار کمکی در قاچان استفاده از دست بود.
با این روشِ تلفیقی، دانش‌آموزان توانستند با انواع بازی‌های بومیمحلی و روش اجرای آن‌ها آشنا شوند، چرا که بیشتر بچه‌های امروزی با این بازی‌ها آشنا نیستند. بازی‌ها با گذشت زمان بین بیشتر مردم کمرنگ شده و بازی‌های رایانه‌ای بین بچه‌ها رواج بیشتری پیدا کرده‌اند. این موضوع با ساحت اجتماعی‌زیستی طرح بوم مرتبط است. اجرای این طرح اهداف مثبتی را به دنبال داشت؛ از جمله: تبادل و انتقال تجربیات معلمان به یکدیگر، آشنایی دانش‌آموزان با بازی‌های بومیمحلی منطقه و استان خود، تقویت قوای جسمانی، ایجاد روحیه‌شاد و نشاط‌آفرین بین دانش‌آموزان، تلفیق مهارت‌های اجتماعی با بازی‌های بومیمحلی، تلفیق طرح بوم با درسهای پایه‌ششم (مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، هنر و فارسی)، و مصاحبه با اولیا در مورد بازی‌های قدیمی و بومی.
نتیجه: دانش‌آموزان بسیار سرحال و شاداب شدند و از بازی‌کردن لذت بردند. چون درس با بازی تلفیق شده بود، خسته‌کننده نبود و آن‌ها به‌راحتی به فعالیت‌های درس پاسخ دادند. همچنین، با بازی‌های منطقه‌خود آشنا شدند. موضوع با ساحت‌های شش‌گانه‌تعلیم‌وتربیت مرتبط بود.
منبع
1. https://rayad.org