مهارت اقتصادی در کودکان مجموعه مهارت‌هایی مثل توانایی مدیریت مالی، نقدینگی و برنامه‌ریزی مصرف را شامل می‌شود. این مهارت‌ها به افراد کمک میکنند از کودکی به نیازها و خواسته‌های خود آگاه شوند و بتوانند به‌درستی تصمیم‌گیری‌های مالی انجام دهند. اهمیت این امر برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان نظام تعلیم‌وتربیت بدان اندازه است که یکی از ساحت‌های شش‌گانه سند تحول آموزش‌وپرورش را به این موضوع اختصاص داده‌اند. قلمرو ساحت تربیت اقتصادی و حرفه‌ای ناظر بر رشد توانایی‌های متربیان در تدبیر امور معاش و تلاش اقتصادی و حرفه‌ای، درک و فهم مسائل اقتصادی می‌باشد. در راستای تحقق اهداف این ساحت در نظام تعلیم‌وتربیت، لازم است این مهارت‌ها در کودکان تقویت شوند. برخی از این مهارت‌ها عبارت‌اند از:
۱. آشنایی با اخلاق اقتصادی: دانستن این‌که اقتصاد وسیله است، نه هدف. به‌عبارتی، دانش‌آموزان باید با مقوله‌هایی مانند کسب حلال، عواقب سوء رفتار مالی همچون کم‌فروشی، غشِّ در معامله و غیره آشنا شوند و صراط مستقیم در عرصه فعالیت‌های اقتصادی را به نیکی درک کنند و در زندگی به کار بندند.
2. آشنایی با مفاهیم پایه اقتصادی: کودکان باید با مفاهیم مهمی مانند پول، تجارت، تقاضا و عرضه، دخل و خرج و قیمت آشنا شوند.
3. توانایی برنامه‌ریزی: کودکان باید یاد بگیرند برنامه‌ریزی شامل هدف‌گذاری، طرح‌ریزی مصرف و تخصیص منابع است.
۴. تصمیم‌گیری: کودکان باید بتوانند بین گزینه‌های متعدد اقتصادی انتخاب کنند و روشی نیز برای ارزیابی هزینه و فایده انتخاب‌هایشان اتخاذ کنند.
5. مدیریت مالی: کودکان باید یاد بگیرند پول یک منبع است و باید بتوانند با پولشان به‌درستی برخورد کنند، صرفه‌جویی کنند و بهره واقعی را از تمام منابعشان ببرند.
6. تعامل با دیگران: کودکان باید بتوانند همکاری، مذاکره و تعامل اقتصادی با دیگران را درک کنند. این مهارت شامل برقراری روابط تجاری، تشکیل گروه‌های کاری و تشکیل تیم است.
این مهارت‌ها به کودکان کمک میکنند با مسائل اقتصادی روبه‌رو شوند و از نظر مالی مستقل عمل کنند. به‌علاوه، در برنامه‌ریزی آینده و انتخاب حرفه اقتصادی تواناتر شوند.
چند راهکار برای تقویت مهارت‌های اقتصادی در کودکان
۱. آموزش مفاهیم پایه اقتصادی: مفاهیم پایه اقتصادی مثل پول، معامله، صرفه‌جویی و مدیریت مالی را آموزش دهید. می‌توانید از واقعیت‌های روزمره مثل خرید و فروش اسباب‌بازی استفاده کنید تا به آن‌ها نشان دهید چگونه با پول نیازهای خود را تأمین کنند.
۲. مدیریت کیف پول خردسال: برای کودکان کیف پول‌هایی بسازید و از آن‌ها بخواهید پول‌هایشان را درون آن نگه دارند. سپس به آن‌ها بگویید چگونه برای صرف یک قسمت از پولشان، مانند خرید اسباب‌بازی یا خرید شیرینی، برنامه‌ریزی کنند.
۳. مدیریت مالی در بازی‌های کودکانه: از کودکان بخواهید بازی‌هایی از قبیل خرید و فروش اسباب‌بازی یا فروشگاه را انجام دهند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند مبانی اقتصادی را درک کنند و مهارت‌های مدیریت مالی را بیاموزند.
۴. طرح ایده‌های خلاقانه برای پس‌انداز: به کودکان کمک کنید برای پس‌انداز پول ایده‌های خلاقانه طرح کنند. برای نمونه، از آن‌ها بخواهید کارهایی مثل نوشتن فهرست خرید و رعایت آن، برگزاری نمایش خانگی و فروش بلیت آن، یا به‌فروش‌رساندن اسباب‌بازی‌ها را انجام دهند.
۵. دادن پاداش به‌عنوان الگوی اقتصادی: وقتی کودکان کارها را به‌خوبی انجام می‌دهند و مسئولیت‌پذیرانه عمل میکنند، آن‌ها را تشویق کنید و پاداش‌های کوچکی به آن‌ها بدهید. این کار به مثابه تقویت مثبت رفتارهای آن‌ها در مدیریت مالی است.
۶. بازدید از بانک یا فروشگاه: یک بار در ماه کودکان را با خود به بانک یا فروشگاه ببرید. این بازدیدها به آن‌ها کمک می‌کند بیشتر با مفاهیم اقتصادی و نیز مراکز مالی و تجاری آشنا شوند.
در کنار انجام این فعالیت‌های فیزیکی می‌توان از بازی‌های رایانه‌ای نیز بهره گرفت. بازی‌های رایانه‌ای بسیاری وجود دارند که فرایندهای اقتصادی و چرخه خرید و فروش و تجارت را در حوزه‌های گوناگون به‌خوبی ارائه و کاربر را در فعالیت‌های مربوط به آن درگیر میکنند. این بازی‌ها به نحوی کسب و کار را شبیه‌سازی میکنند و همانند ابزار آموزشی به کاربر کمک میکنند مهارت‌های مدیریت کسب و کار خود را تقویت کند و توسعه دهد.
برخی از بازی‌های رایانه‌ای مفید برای تقویت مهارت اقتصادی٭
1. شریف‌آباد: یک بازی ایرانی که فضای آن یک روستای دل‌نشین است. کاربر در آن باید باغ‌داری و دام‌پروری کند و با فروش محصولات متنوع خود به مردم، درآمد کسب کند و با پول به‌دست‌آمده مزرعه خود را توسعه دهد.
2. سرمایه‌گذاری: این بازی به کاربر امکان می‌دهد افراد را استخدام و با سرمایه‌گذاری هوشمندانه در صنایع گوناگون، سود بیشتری کسب کند. این بازی برای تقویت مهارت‌های تجزیه و تحلیل اقتصادی، پیش‌بینی بازار و مدیریت سرمایه بسیار مفید است.
3. شبیه‌ساز شغلی: این بازی آموزشی به کاربر امکان می‌دهد تا چهار شغل متفاوت (مکانیکی خودرو، پشتیبانی فروشگاه، آشپزی و کار دفتری) را تجربه کند. همچنین، مهارت‌های مربوط به مدیریت موقتی، برنامه‌ریزی مالی، تعامل با مشتریان و مدیریت زمان را تقویت می‌کند.
4. غرفه لیمویی: این بازی به کودکان کمک می‌کند مفاهیم و مهارت‌های کسب و کار مانند کسب و کار مالی، بودجه‌ریزی، بازاریابی و فروش، تصمیم‌گیری، عرضه و تقاضا و مدیریت خطرپذیری (ریسک) را فرا بگیرند. همچنین، تفکر انتقادی، حل مسئله، برنامه‌ریزی راهبردی و مشارکت و همکاری را تقویت می‌کند.
5. مونوپولی: یک بازی سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز است که می‌توان آن را چند نفره انجام داد. کاربر در این بازی می‌تواند شهر و شرکت خریداری کند، به ساخت و ساز بپردازد و با دیگران وارد معامله شود.
6. کش فلو: در این بازی آموزش و تقویت هوش مالی و مهارت خطرپذیری مطرح است. در این بازی می‌توان همراه با چند بازیکن دیگر (هوش مصنوعی یا حتی بازیکنان واقعی) یک بازار مجازی ساخت و در آن با دیگران به معامله، خرید و فروش کالاها پرداخت.
7. پیمانکاری شهرسازی: این بازی سبک مدیریت و شهرسازی است که برای تقویت مهارت‌های اقتصادی مفید است. در این بازی کاربر مسئولیت ساخت و مدیریت شهر را دارد و باید با راه‌اندازی و مدیریت سامانه‌های اقتصادی شهر، پیشرفت و رشد شهر را بهبود بخشد.
٭ اشاره به این بازی‌ها، صرفاً برای اطلاع‌رسانی و آشنایی است و به معنی تجویز آن‌ها از سوی مجله نیست.