در بیست‌ودومین نشست اندیشه‌ورزی دفتر انتشارات و فناوری آموزشی مباحث علمی و کاربردی مرتبط با رسانههای آموزشی در مواجهه با کی‌پاپ، انیمه و تیک‌تاک توسط متخصصان این حوزه ارائه شد.
به گزارش واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، بیست‌ودومین نشست از سلسله نشست‌های اندیشه‌ورزی دفتر در مدرسه تاریخی دارالفنون برگزار شد. در این نشست که با حضور مدیرکل دفتر، معاونان و مدیران مجموعه‌های تابعه دفتر، سردبیران و مدیران داخلی مجلات رشد، رؤسا و کارشناسان دفتر برگزار شد، در ابتدای این نشست که با ارائه داوود طالقانی، حسین حق‌پناه و وحید گلستان برگزار شد، تعریفی از موسیقی پاپ کره‌جنوبی (کی‌پاپ)، انیمیشن ژاپنی (انیمه) و پلتفرم تصویری چینی (تیک‌تاک)، بررسی تاریخچه و فرصت‌ها و تهدیدهای این پدیدهها برای نوجوانان و نقش رسانههای آموزشی در این زمینه طرح شد.
شرق‌گرایی، کی‌پاپ، انیمه و تیک‌تاک در ایران
داوود طالقانی، نویسنده کتاب «شرق‌گرایی، کی‌پاپ، انیمه و تیک‌تاک در ایران» در معرفی این کتاب گفت: این کتاب تلاش دارد در سه سطح سیاسی، هویتی و تمدنی نحوه عملکرد صنایع فرهنگی شرقی را در پرتو افقی به نام «شرق‌گرایی» به بحث بگذارد. محصولات فرهنگی و پیام‌های رسانه‌ای کشورهای شرقی در ایران امروز بسیار پرطرفدارند و گروههای مختلفی از جوانان و نوجوانان طرفدار آن هستند. موسیقی پاپ کره‌جنوبی (کی‌پاپ)، انیمیشن ژاپنی (انیمه) و پلتفرم تصویری چینی (تیک‌تاک) در میان نوجوانان و جوانان ایرانی دارای محبوبیت و اثرگذاری‌های مهمی است.
طالقانی در کتاب «شرق‌گرایی» به مطالعه انتقادی پدیده‌های فرهنگی متأخر در جامعه ایران پرداخته که در میان نوجوانان و جوانان بسیار شایع و اثرگذار هستند و اما درباره این پدیدهها هنوز گفتارهای انتقادی گسترده‌ای شکل نگرفته است.
موسیقی کره‌ای (کی‌پاپ)
حسین حق‌پناه، معلم و عضو شورای تألیف کتاب تفکر و سواد رسانه با ارائه تعریفی از کی‌پاپ، انیمه و تیک‌تاک و بیان ویژگی‌های هرکدام گفت: هر سه این محصولات از نظر جغرافیایی متعلق به شرق هستند، اما از جهت مفهومی با هم تفاوت‌های زیادی دارند.
وی درباره دلیل جذب دانش آموزان به موسیقی کره‌ای گفت: جنس ساخت این نوع محتوا از نظر نورپردازی، ریتم و... در سطحی بسیار بالاتر از موارد مشابه خود در دنیا قرار دارد. موسیقی کی‌پاپ در مدارس کشور طرفدارانی دارد. حتی در سراسر دنیا نیز نوجوانان به دنبال این نوع محتوا هستند. امروز شاهد هستیم که بچه‌ها به دلیل علاقه به این گروه موسیقی، دنبال یادگیری زبان کره‌ای هستند.
حق‌پناه درخصوص آسیب‌های این موسیقی گفت: برخلاف تصور ما که معتقدیم موسیقی کی‌پاپ نوجوانان را به رفتارهای خطرناک تشویق می‌کند، باید بدانیم که اتفاقاً در این موسیقی مسئله امید و تلاش در زندگی برای نوجوانان مطرح می‌شود. آنچه باعث نگرانی است مسئله «تهاجم فرهنگی» است که درباره هر صنعت خارجی دیگری هم مطرح است. مسئله امروز موسیقی کی‌پاپ نیست؛ مسئله این است که چرا نوجوان ما موسیقی خارجی گوش می‌کند؟ کدام بخش آن آسیب‌زا است؟ چطور می‌توانیم به نوجوان تفهیم کنیم که این موسیقی خوب نیست؟ وقتی که ما هنوز خودمان آن نوع موسیقی را نمی‌شناسیم و با تهدیدها و فرصت‌های آن آشنا نیستیم.
وی موسیقی کی‌پاپ برخاسته از فرهنگ شرق را نماد فرهنگ غربی دانست که به نوجوانان تحمیل می‌شود و وجود سنت و ارزش‌های خانوادگی، احترام به بزرگ‌ترها و اهمیت دادن به خانواده، مسئله محوری، اطاعت‌پذیری از بزرگان و... را از عوامل جذابیت موسیقی کی‌پاپ برای نوجوانان دانست.
گروههای هواداری
عضو شورای تألیف کتاب تفکر و سواد رسانه در ادامه به آثار مخرب این گروهها پرداخت و گفت: در عصر ارتباطات دیجیتال با خرده فرهنگ‌های دیجیتالی مواجه هستیم که حول محور فرهنگ شرقی شکل می‌گیرند. نوجوانان ما که به یک شخصیت دنیای موسیقی یا فیلم علاقه‌مند شده‌اند، به دنبال دریافت اطلاعات بیشتر از آن شخصیت، در فضای مجازی جست‌وجو می‌کند. مشکل از جایی شروع می‌شود که با گروههای هواداری مواجه می‌شود. این گروهها به شدت منسجم هستند، ادبیات مشترک دارند و حول محور علاقه این شخصیت‌ها شکل گرفته‌اند. محتواهای این ارتباطات دیجیتالی که توسط هوادارها تهیه و پخش می‌شوند به شدت آسیب‌زا هستند. پس ضرر کی‌پاپ و کی‌دراما محتوای آن‌ها نیست، بلکه گروه هوادارن آن‌ها هستند. در این گروهها هویت‌یابی بچه‌ها شکل می‌گیرد. نوجوان در این مرحله در نقطه کوری قرار دارد که نمی‌داند این احساس یک موج گذرا است.
حق‌پناه درباره سیاست بازار کره جنوبی گفت: این کشور به دنبال مطرح شدن در دنیا بود. این یک سیاست اقتصادی است که به طور خاص سرمایه فرهنگی خودش را بفروشد. فروش سریال، موسیقی، غذا، زبان و... از همین سیاست سرچشمه گرفته است.
تربیت
امروز مسئله مواجهه با کی‌پاپ در مقوله تربیت این است که علاوه بر تهاجم فرهنگی چالش هویتی و نوع جدیدی از مصرف‌گرایی پدید آمده است. در این موضوع نوجوان تبدیل به کالا شده است. هواداری که به صورت رایگان وقت و مهارت خود را برای تولید محتوا تولید به صورت رایگان خرج می‌کند، خودش تبدیل به کالا می‌شود.
انیمیشن ژاپنی (انیمه)
داوود طالقانی درباره شکل‌گیری صنعت انیمه ژاپنی گفت: پس از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم، باورها و اصول کهن این کشور از طریق انیمیشن باز نشر شد تا بدین وسیله روحیه مردم را بالا ببرند. پس از دو دهه که ژاپن در صنعت انیمیشن پیشرفت کرد، کشورهای غربی پروژه‌های انیمیشن خود را به ژاپن سفارش دادند. اینجا بود که مخاطبان انیمه‌های ژاپنی جهانی شدند و از دهه 1990 به بعد، مسئله ژاپن‌گرایی به انیمه‌ها وارد شد. در دورانی که انیمیشن‌های غربی موضوع جدیدی برای ارائه نداشتند، انیمه‌های ژاپنی با قصه‌های جدید،خلاقیت‌ها، شخصیت‌ها و با فرم جدید (فرم دوبعدی) به بازار عرضه شدند.
ژاپنی‌ها برای کشورهای غربی قصه‌هایی می‌ساختند که درباره ژاپن نبود اما از طریق آن روح و باورهای این کشور را فرهنگ کشورهای دیگر پیوند می‌زدند.
فانتزی، یکی از وجوه انیمه است
حسین حق‌پناه درباره انیمه گفت: در انیمه خیال وجود دارد. با دیدن انیمه نوجوان دچار جنس جدیدی از تخیل و فانتزی می‌شود که در جای دیگری تجربه نکرده است و در نتیجه از واقعیت جدا می‌شود.
وی ادامه داد: من به عنوان یک معلم معتقدم انیمه از کی‌پاپ و تیک‌تاک آسیب بیشتری دارد. چون فانتزی مرز ندارد. ژاپنی‌ها تنوع ژانر و تنوع محتوا را تا جایی پیش می‌برند که برای ما تابو است. دانش‌آموز به صورت ناخواسته به گروه هواداران انیمه وارد می شود و در این گروهها با ژانرهای غیراخلاقی مواجه می‌شود که به دلیل کنجکاوی آن‌ها را دنبال می‌کند.
پیشنهادات
در ادامه وحید گلستان، رئیس گروه توسعه رسانههای دیداری و شنیداری دفتر انتشارات و فناوری آموزشی درباره کلیدواژه‌های آموزش و سرگرمی گفت: سرگرمی باید در معنا و مفهوم و سبک زندگی تأثیر بگذارد. آموزش و سرگرمی دو سر یک طیف هستند. اولین چیزی که باید تغییر کند این است که باید این دو به هم برسند.
تلاش برای کاهش فاصله بین فرهنگی رسمی و عمومی و آموزش رسمی و عمومی؛ تغییر شکل، لحن و محتوای رسانه رسمی؛ ایجاد سکو (پلتفرم)های مبتنی بر محیط یادگیری؛ آموزش سواد رسانه‌ای؛ تشویق به استفاده از محتواهای جایگزین؛ مشارکت والدین؛ گفت‌وگوی باز و بی‌تعارف؛ ایجاد الگو؛ مدیریت فرهنگی و برگزاری جلسات کارشناسی بیشتر با حضور طراحان آموزشی از جمله پیشنهاداتی بود که گلستان در این جلسه برای مخاطبان ارائه کرد.
برای مشاهده تصاویر این نشست، اینجا را انتخاب کنید.